Roshi Hogan is goed

"Most people will be unimpressed with your wisdom because of their delusions of what wisdom is, so it is better to maintain silence around them. Stay on a path of impartiality and go about your own affairs. This is the way of the wise."

- Roshi Hogan's Teachings of the Tao

Misantropie

Het is eigenlijk heel simpel: al die gelovige mensen spreken over compassie voor de medemens en natuurlijk over liefde. Mij, ik moet dit eerlijk bekennen, zegt dit niet zo veel. Ik hoed me voor teleurstelling en houd daarom mensen op een afstand. Meestal, bij die keren dat er interactie is, word ik ook teleurgesteld en is zo het bewijs geleverd. Ik vind bijna ieder mens niet interessant genoeg en maar zelden bedenk ik me dat ik meer tijd met iemand door wil brengen. In eerste instantie is, zoals altijd bij geconstateerde afwijkingen, mijn gedachte dat dit niet goed van mij is. Dat ik moet conformeren. Dat ik kan analyseren wat ik moet veranderen.

Maar is het niet mogelijk dat dit wel klopt? Dat er mensen zijn, meer mensen zoals ik, die vinden dat er meer níet deugt aan mensen dan wel? En dat mijn compassie met de mensheid hieruit bestaat dat ik hen mijn gezelschap bespaar door hen op afstand te houden? 'Jij deugt niet', denk ik heel vaak bij het aanschouwen van anderen. 'Fascinerend ben je, maar jij deugt niet'.

Ik denk daarom dat de teksten van Zhuang Zi zo aan mij zijn besteed. Voor de veiligheid, voor het groepsgevoel, uit nostalgie, zoek ik aansluiting bij in mijn omgeving welig tierende levenshoudingen, maar ik geloof er geen zak van.
Er is niemand betrokken op ons. Wij hoeven geen god tevreden te stellen. Zonde bestaat niet. Een hiernamaals ook niet. Wij oefenen via rituelen geen controle uit en geen invloed op grote gebeurtenissen. Een slechte moraal wordt niet bestraft en een goede niet beloond. Streven leidt tot uitputting. Bevlogenheid is een gebrek aan realiteitszin. Ambitie is een sluipmoordenaar. Compassie is alleen echt wanneer hij niet geforceerd is maar op dat moment in je opkomt.

Voor je naaste 'doe' je helemaal niets

"De Wijze die niet de minste intentie heeft moreel te zijn en zich ook niet emotioneel om zijn medemens bekommert blijkt een veel efficiëntere 'hulpverlener' te zijn dan de activist die aldoor hulp wil verlenen of de sentimentalist die tranen plengt om het lot van zijn broeder. Energie gaat immers verloren in ambities, acties en emoties. De Wijze zorgt voor de Tienduizend dingen, niet door wat hij doet, maar door wat hij is. (...) De zon schenkt leven aan alles op aarde, niet omdat zij die goedheid heeft, maar omdat zij die kracht bezit. Eigenlijk schenkt ze dus helemaal niets, maar de aarde ontvangt wel alles van haar."

- Patricia de Martelare over naastenliefde in haar inleiding tot het filosofisch daoïsme: Taoïsme : De Weg om niet te Volgen. In de toekomst verwacht ik hier nog een boekbespreking te kunnen plaatsen over deze belangrijke publicatie over de daoïstische filosofie. En vele passages uit het boek verdienen geciteerd te worden.

Afzijdig

Zonder confucianisme zou China nooit succesvol zijn geweest. Plichtsbetrachting komt niet voor in het daoïsme. Tegen de stroom ingaan al helemaal niet. Daoïsten zien niet om naar hun naasten uit liefde of bekommernis. Ze zien alleen om naar hun naasten wanneer ze slechts door die naaste te ontwijken niet met hem in aanraking zouden komen - en ontwijken is doelbewust handelen.

Het daoïsme is volkomen op zichzelf gericht en geeft maatschappijkritiek alleen in op het individu toegesneden leringen. Er is geen collectiviteit.
Zodoende zul je ook nooit teleurgesteld worden door de ander, maar eenzaamheid, eigenliefde en afzijdigheid zijn effect van het daoïsme. Het is waar dat de mens een kuddedier is. Een collectief is voor de mens onmisbaar. Eenzaamheid is een vorm van lijden. Wie geen teleurstellingen door anderen meer incasseert, incasseert eigenlijk bijna niets meer.

Ander concept

Als je vanuit China naar het Midden-Oosten trekt, kun je je verbazen over die tot de mens sprekende Ene God. Dat is een vinding! Dat zou bij de Chinezen niet opgekomen zijn. Het slaat je met stomheid en ik ga er heerlijk traag over doen het te proberen te begrijpen.

- gedachte die bij mij opkwam tijdens het lezen van Chinese literatuur. De basisprincipes wijken al zo af. Ik moest het even noteren.

Pluk- en mixgeloof is het echte spul

Iets waar ik maar niet aan kan wennen is pluk- en mixgeloof. Wie een leer aanhangt, conformeert zich. Volledig. Dat is altijd mijn idee geweest. Je past je aan, omdat je dat ideaal hebt aangenomen. Mensen die zeggen een geloof aan te hangen, maar dat of dat punt ervan naast zich neerleggen, hebben het niet goed begrepen. Je koos voor het volledige pakket. Zo dacht ik. Dat komt voort uit mijn persoonlijke instelling. Ik heb conformeren om in een hokje te passen tot een levensdoel gemaakt. Daarin sta ik overigens bij lange na niet alleen. Ja, bij het gros van de mensen kom ik die motivatie tegen. 'Als ik zelf maar het hokje kies en me aanpas, kan niemand me in een ander, ongewenst hokje stoppen'. Ik pas me aan tot en met gedrag dat me ongelukkig maakt.

Het blijkt niet te hoeven. Zo lijkt het. Pluk-en-mix voert de boventoon. Je mag dat westers allegaartje nog steeds boeddhisme noemen, bijvoorbeeld. Aangezien het merendeel van de westerse boeddhisten plukt en mixt. Er is hier in het westen geen oosters (echt) boeddhisme, behalve bij oosterse migranten. Je kunt als westerling dat oosters boeddhisme niet hier krijgen, wanneer je niet daarin bent opgegroeid.

Het is vaste prik dat iemand binnen een religie bij tijd en wijle 'ad fontes' roept en dat we niet meer zuiver zoals het bedoeld is bezig zijn. Diegenen starten dan een nieuwe stroming. Zo gloedje nieuw dat die loot nog meer afwijkt van de stam. Eenieder die terug naar de basis wil, verwijdert zich er verder vandaan. Mijn kritiek op het boeddhistisch aftreksel hier in het westen is de mening van een buitenstaander die slechts af en toe een blik op de situatie werpt.

Wie weet herroep ik ook nog eens mijn kritiek op nepkatholiek Yvon Jaspers, maar daarvoor zou ik haar toch eerst willen betrappen op een greintje integriteit. Houd dit blog in de gaten als je dat mee wilt maken!

De Verlossingsleer (deel 2)

Ik heb lang met het idee gelopen om hier op dit weblog nog eens haarfijn uit te leggen waarom verlossingsgeloof me niet aanspreekt; waarom ik denk dat het niet klopt. Het kwam er steeds maar niet van en dat kwam eerder omdat de tekst al in mijn hoofd luidde als een klok, dan dat ik om woorden verlegen zat. Dat gebeurt vaker. Een enkele blogpost ratelt zo in één keer als een klinkende tekst in mijn hoofd tijdens het afwassen, of zoiets dergelijks. Maar de gelegenheid om die tekst dan ook uit te typen dient zich nooit aan.

Het is Dao. Het moet wel Dao zijn dat mij vertraagde, want de tekst over verlossingsgeloof kan ik inmiddels achterhaald verklaren. Een besparing van energie die ik anders aan het typen had besteed. Ik las het boek Nieuwe Spiritualiteit van Maarten Meester en hij wijst met weinig omhaal van woorden op het verlossingsgeloof in de jassen van de nieuwe spiritualiteit. Dat zit 'm niet in de afwachting van een leven na de dood, zoals ik gewend was. Dat verlossingsgeloof zit 'm bij deze spirituele stromingen in het ervaren van vrede of harmonie, bewuster leven en betere gedachten. Ook de nieuwe spiritualiteit draait weldegelijk om verlossing. Ik dacht niet ver genoeg.

Net zo draait daoïsme weldegelijk om verlossing. In de vorm van alchemie om onsterfelijkheid te betrachten is de verlossingsbehoefte van daoïsten het duidelijkst te herkennen, maar daoïsten die geen alchemie praktiseren streven ook verlossing na. Door juist nooit te streven. Wie de Dao op zijn beloop laat, doet niets en daardoor het juiste - bereikt zo verlossing. Wu wei = verlossing.

Dank aan Maarten Meester voor de verduidelijking die ik nodig had. Ik ben een verlossingsgelovige. Een verachter van verlossingsgeloof gewezen op haar eigen verlossingsgeloof. Ironie. En ironie is bewijs van het bestaan van God. Zie daarvoor mijn oude vinding, de God-is-een-hufter-theologie.

De schijn van keuzevrijheid

"Lange tijd was het 'life-as'-model dominant. Het leven van een vrouw kreeg betekenis doordat zij zichzelf zag als een toegewijde echtgenote, moeder, dochter. Van een man doordat hij zichzelf beschouwde als echtgenoot, vader, zoon. Daar hield het niet mee op want beiden leiden ook nog hun leven als lid van een parochie, onderdaan van de koning, onderdeel van Gods schepping. Zij leeden hun leven conform wat anderen en instituties van hen verwachten, en conform de plaats waarvan zij meenden dat ze die in de gemeenschap en in de kosmos toegewezen hadden gekregen.

De gemiddelde eenentwintigste-eeuwer kan zich echter niets meer voorstellen bij dat leven van objectieve rollen en verplichtingen. Waarom zou je je opofferen, en je werkelijke verlangers negeren of onderdrukken? Zijn habitus is 'subjective-life', het gaat om zijn innerlijke, subjectieve leven. Hij wil juist zijn eigen unieke zelf worden, ontdekken wat hij is buiten al die opgelegde rollen.

Nu zul je altijd rolpatronen houden en dat blijven lijnen waarbinnen de mens moet acteren, maar de rolpatronen zijn minder strikt en minder frequent. Echt beslissen wie men is en daar naar leven is de mens niet gegeven, maar de schijn van keuzevrijheid is vandaag de dag heel belangrijk. Terug naar de traditionele inrichting van de samenleving kunnen we echt niet meer. Hoe graag de conservatieven dat ook willen."

- Citaat uit het boek Nieuwe Spiritualiteit van filosoof Maarten Meester. De termen 'life as' en 'subjective life' zijn vindingen van filosoof Charles Taylor, die standaardwerken heeft geschreven over het secularisme.

Nieuwe Spiritualiteit is een aanrader. Net als Kluun's God is Gek is het boek geschreven in het kader van de Maand van de Spiritualiteit. Meesters boek is onderdeel van een serie over grote religies in Nederland. De boeken over hindoeïsme, boeddhisme, christendom, jodendom en islam heb ik overgeslagen, maar nieuwe spiritualiteit is me een vrij onbekend onderwerp. Maarten Meester behandelt in het boek de spiritualiteit van Deepak Chopra en The Secret, van Wicca en Modern Druïdisme, van filosofische levenskunst en door Jezus of het Evangelie volgens Thomas geïnspireerde vrijzinnige stromingen. Vooral de thema's verlossing en ethiek binnen deze vormen van Nieuwe Sprititualiteit legt Meester zeer duidelijk en kritisch uit. Ik ben heel wat wijzer geworden van dit boek.

Waarom zou het aan jou liggen?

"Het nadeel van alle naduk op het zelf leggen - zoals gebeurt in het gros van de zelfhulpboeken, populaire psychologie en spiritualiteit - is dat de omgeving buiten schot blijft. Erger je je, dan is de wedervraag: wat zegt dat over jou en wat kun je er zelf aan doen? Terwijl het misschien terecht zou zijn om in verzet te komen tegen een misstand in je omgeving. De feel-good-spiritualiteit neigt ertoe om alles en iedereen met rust te laten behalve de eigen psyche. (...) Spiritualiteit is er om de vraag naar menswaardigheid te blijven stellen."

- Filosoof Dries Boele in het boek Nieuwe Spiritualiteit van Maarten Meester