In een vervolg citeer ik hem over het pastoraat. Ik heb deze tekst hier geplaatst omdat hij een gedachte formuleert die ik intrigerend vind. Wat verstaan wordt onder authenticiteit is het toneelspel tussen mensen. En al je trucjes, smoesjes en rookgordijnen zijn hartstikke authentiek aan je.
"Afstand behoort eigenlijk tot het karakteristieke van de mens. Mensen kunnen zichzelf bekijken en onderzoeken. Zij kunnen ik zeggen en tegelijk ook over mij spreken: "Ik ben niet zo zeker van mijzelf". Waar zij tot op zekere hoogte zichzelf vreemd zijn is het niet verbazend dat dat gevoel van vreemdheid ook hun relaties met anderen typeert. Dit gevoel van vreemdheid verdubbelt zich wanneer men zich realiseert dat niet alle anderen gelijk zijn en dat men zich in relatie tot elk van die anderen steeds gedraagt zoals in die relatie passend lijkt. Tegen de eigen vader of moeder spreek men anders dan tegen een vriend of vriendin, spreekt men ook over andere dingen. Maar als dat zo is, is men dan ook in die verschillende relaties zelf niet steeds iemand anders? Misschien is de mens zichzelf niet alleen een vreemde maar is hij ook in relatie met anderen steeds iemand anders. Als kind ben ik iemand anders dan als leerling, als vriend verschillend van minnaar of minnares.
Het meeste dat men erover zou kunnen zeggen is, schijnbaar contrair aan het zojuist beweerde, dat mensen pas zichzelf worden in relaties. In de verhouding tot anderen leer je steeds meer wie je eigenlijk bent, misschien wel steeds verschillend, maar in die verschillen toch ook steeds iets eigens tonend. In actie en reactie, bij wijze van gesprek in vraag en antwoord, in voorzet en tegenspel, wordt ontdekt wie men ook kan zijn. Zo opgevat is de dialoog, het wederkerig gesprek, de basis van elk zelfbesef. Het gesprek met de ander kan ook een gesprek zijn met mijzelf, immers ook in mijzelf bestaat er afstand tussen vraag en antwoord, is er bezinning en reflectie op wat ik heb gedaan. Het meest basale gesprek waarin ik mijzelf kan vinden is wellicht het gesprek met God, degene die echt anders is dan ik, maar ook degene aan wie ik alles kan zeggen, juist misschien omdat ik nooit echt antwoord krijg. Bidden, dat gesprek met God, de Andere die werkelijk anders is, is misschien wel de uiteindelijke grond van mijn bestaan.
Maar hoe is dan nog iets te zeggen over echtheid, authenticiteit? Echtheid kan misschien alleen maar bestaan als een keuze. Wie ik wil zijn, wat ik wil worden, met wie ik wil verkeren vormen de moeilijkste keuzen in het leven. Eens gedaan blijkt de last vaak lichter omdat blijkt dat alles ook nog anders kan. De keuze die ik maak voor wie ik wil zijn is steeds een echte als die met overtuiging wordt gemaakt. Om anderen te overtuigen moet men zich echter gedragen overeenkomstig de verwachtingen die er bestaan over de consequenties van die keuze. Dan moet men de deugd van de getrouwheid betrachten. Om echt te zijn en anderen daarin te doen geloven, moet men zich dus conformeren aan wat hoort en wordt verwacht. Echtheid krijgt zo iets van een spel dat goed gespeeld moet worden opdat anderen zullen zeggen: net echt!
De beste kans om zelf iemand te zijn heeft men in een individualistische cultuur. In zo'n maatschappij wordt men immers niet gekneveld door de banden van groep of gemeenschap, maar kan men zelf kiezen voor wat kan en mag. Zo'n individualistische maatschappij biedt misschien ook wel de beste gelegenheid om zich van anderen te onderscheiden, om zelf iemand te worden, enig en uniek. Juist het unieke brengt erkenning maar tegelijk ook het grootste risico van miskenning. Om erkenning te krijgen kun je ook weer niet al te veel verschillen. Om de onzekerheid van de keuze voor het eigen ik te vermijden is het wellicht beter succesvolle voorbeelden na te volgen en te doen zoals zij. Omdat mensen niet zonder sociale erkenning en waardering kunnen leiden de meesten een gekopieerd bestaan. De existentiële onzekerheid een individu te zijn wordt dan ingeruild voor een minder prangende angst omtrent eigen prestaties: doe ik het wel goed? Uniciteit, zelf iemand te zijn, wordt zo ingeruild voor het verlangen beter te zijn, succes te hebben, te kunnen scoren. Maar voor iemand die zichzelf beschouwt is de eigen bijdrage aan dat wat gebeurt veelal slechts een toevallige variatie in een scala van talloze mogelijkheden. De omgevingscondities zijn voor ons zo saillant dat ons gedrag vooral een reactie lijkt te zijn op wat de situatie nu eenmaal vraagt. In onze waarneming van anderen is dat echter geheel anders. Het gedrag van anderen beoordelend is de aandacht gericht op de persoon van de beoordeelde. Alles wat de ander doet lijkt product van wil en overtuiging, van diens geschiedenis en biografie. Zij doen ertoe ongeacht de omstandigheden, terwijl wij zelf maar al te goed weten dat wat er gebeurt slechts bij toeval aan ons ingrijpen valt toe te schrijven. Zo kunnen alleen anderen zichzelf zijn, zij het vooral beter."Bron: http://www.uvt.nl/faculteiten/fkt/luce-crc/teksten/pastoraat/2007-nauta-pastor.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten