Bedroefdheid

Ik was de afgelopen maanden niet ongelukkig omdat ik al zo lang buiten de kerk sta. Ik was ongelukkig omdat mij van verschillende kanten werd ontzegd mijzelf te zijn. Op mijn werk werd ik een bijhangsel. Mensen om mij heen foeterde geërgerd dat ik iemand anders moest worden. Dat ik niet mij kon blijven. Uit overlevingsinstinct veranderde ik en ik schreef ook niet meer. Maar nu de rust is weergekeerd (en voor hoe lang?), komt onherroepelijk mijn eigen persoonlijheid weer boven. Onuitroeibaar. Men duwt en peutert, maar ik kan enkel blijven die ik ben.

Abrupte eerlijkheid

"Honesty without thought is bullshit."

- Kieron Gillen, @kierongillen op Twitter

Achtergelaten

Kunst is het enige spoor van ons bestaan op aarde.


- Ik herinner me niet meer of ik nu citeer of dat ik me dit bedacht tijdens het lezen van iets

Schreeuwen

Ik lijk wel een toeschouwer van mijn eigen leven. Ik zie wat anderen voor me doen - of juist niet voor me doen - en ik lijk er niet bij te zijn. Ik ben niet actief en er wordt van mij weinig activiteit gevraagd. Ik dacht dat het uitmaakte welke grondfilosofie ik koos, maar het maakt geen verschil. Wat doorsijpelt, door elke houding heen, is mijn desinteresse, mijn verbazing, mijn vermoeidheid, mijn falend vermogen echt uit te drukken wat mij bezighoudt. Ik ben niet blij met zo veel geluid om mij heen. Mijn rol als aanstuurder. Ik mis het achterover leunen, bekijken, onderzoeken - in alle stilte zijn. Ik voel me opgejaagd. Steeds het geluid weer in. Steeds anderen aandacht schenken. Steeds afleiding. Steeds het gevoel hebben niet kunnen werken aan wat mijn werk is en wat recht voor mij ligt. Ik kan wel schreeuwen.

Vastenavond

Ik voelde me weer terug in een groep geplaatst met mijn gebed. Er zijn voor een ander. Kerkelijke rituelen. Ik had nog steeds niet die Joodse kerel in mijn hoofd of een God die een appel doet op ons. Ik had en heb nog steeds dezelfde, daoïstische, religieuze ideeën. Ik zoek alleen een gedragsnorm. Een rustpunt. Vertrouwen. Het is steeds weg.

Onoprecht

Als ik terugkijk naar mijn christelijke tijd, dan zie ik voorsprong, vrede, 'jubelend' geluk, maar ook onrust, nepheid, bedrog, onvrede en verplichting.

Wij introverten

Susan Cain legt in eerste instantie - and against popular belief - uit hoe belangrijk introverte mensen juist zijn bij een creatief proces. Wat mij betreft veel belangrijker is dat ze uitlegt hoe introverte mensen pas goed functioneren als je hen met regelmaat een poos met rust laat. Mag ik u allen dat op het hart drukken met haar presentatie.

Schuldbekentenis

Ik ben een geit. Een geit in de kudde herkauwers.

Hoffelijkheid is naastenliefde

"Je bent zo oud geworden", zei ze, en: "je speelsheid is weg." Ik had net daarvoor haar geverfde haar geprezen. Het verdreef haar grijsheid en ik wilde niet zeggen dat het gezicht onder dat haar zo oud geworden was. We hadden elkaar twee jaar geleden voor het laatst gezien. Natuurlijk waren we ouder geworden, maar ik had onthouden dat je zoiets niet in iemands gezicht zegt. Zeker niet als opening van het gesprek.

Nee, ik moest het niet beledigend opvatten. Het was "gewoon eerlijkheid". Het schijnt dat er mensen zijn die eerlijkheid te allen tijde waarderen. Die deze ongevraagd meegedeelde conclusies met blijdschap in ontvangst nemen. 'Omdat je dan weet waar je aan toe bent'.

Hoffelijkheid is de smeerolie van de samenleving. Ja, het is een toneelspel en veel plichtplegingen zijn onoprecht, maar je toont met hoffelijkheid aan rekening te houden met iemands state of mind. Waarheid te allen tijde is meestal maar een mening. 'Ik vind dat je er oud uitziet'. Niet: je ziet er ouder uit - wat het gevolg zou zijn van een logica, na twee jaar. Nee, 'ik had verwacht dat je er anders uit zou zien'. 'Je strookt niet met mijn verwachting'. Dat niet-overeenkomen is wel een feit, maar jouw verwachting staat helemaal los van feitelijkheid.

Mensen wijten hun eigen vervreemding graag aan de buitenwereld. Zo kan het niet aan hen liggen. Hoffelijkheid is ten diepste je eigen gedachten, aspiraties en eisen niet opleggen aan een ander. Beleefdheid is een eerste vorm van naastenliefde.

Tim

Tim Ribberink ervoér gepest te worden. Woorden werden verdraaid, betekenissen verhangen. Hij had in het dorp van zijn ouders een leven gekregen dat eigenlijk niet van hem was. Er was een lichtpunt. In Zwolle had hij het beter naar zijn zin. En als hij naderhand meer van de wereld had gezien, had hij langzaam zijn eigen, echte leven gekregen.

Nee, de onzekerheid verdwijnt ook dan nooit. En Tilligte blijft dan vervelend om naartoe te gaan. Maar het is de kluistering via gewenning, de stilzwijgende afspraken van een kleine gemeenschap, die ervoor zorgen dat je een eens ontstane reputatie nauwelijks meer keert. Tim had opgebloeid na een verhuizing, op eigen benen staand en ontdekkend dat er heel veel meer mensen zijn zoals hij. Gelijkgestemde, stille, nadenkende, gevoelige mensen die hem hadden herkend in zijn doen en laten en daarom van hem hadden gehouden.

Het is één van de oplossingen, en een opluchting voor Tim, om voor de dood te kiezen. Ik begrijp Tim's beslissing, maar wat is het hem gegund dat hij zijn eigen leven in een eigen gekozen omgeving had kunnen ontdekken.


- De dood van Tim Ribberink, in alles een gewone leuke jongen, bleef in mijn gedachten na november 2012. En dat geldt voor heel veel mensen. Ik wilde er perse iets over schrijven.

Maakbaar

Toen mijn moeder me op mijn zesde de mogelijkheid gaf mijn naam te veranderen, leerde ze mij dat het leven maakbaar is. Ik ben gehecht geraakt aan de optie elke beslissing terug te kunnen draaien. Het is de reden waarom ik onbewust beslissingen die een definitief resultaat hebben weiger te maken. Het is de reden waarom ik de natuur de kans geef mij moeder te maken of juist niet. Zo hoef ik zelf dat besluit niet te nemen en kan de beslissing me door niemand, inclusief mijzelf, aangerekend worden.
Het is waarschijnlijk de reden waarom ik gewicht verlies en weer bij-eet. Omdat het me geruststelt dat ik zowel voor slank als voor dik kan kiezen. Slank zou mij een positievere bejegening door anderen opleveren. Meer aandacht. Maar die aandacht zou in mijn ogen de verkeerde intentie hebben. Ik wil niet naderen, want dan kan ik opgenomen worden als onderdeel van hen en niet meer individueel staan. Niet meer bewonderd worden, maar bezeten.

'Maakbaar' betekent, zo is mijn indruk, dat ik de meeste tijd nog alle kanten op kan en niets onwrikbaar is. Flexibiliteit is eigenlijk de kwaal van dit tijdperk.

Zweefadvies

'Wees trouw aan jezelf', maar wat is trouw? En wat is jezelf? Zegt men 'wees trouw aan God', dan weet ik welke regels er gelden. Maar aan mij? Is er een ik? En welke standaarden moeten bereikt worden om te kunnen zeggen dat je trouw gebleven bent? Mag ik zeggen dat deze wijsheid eigenlijk niets betekent?

De aap als basis van de mens

Vreemd dat onderzoek over altruïstische apen niet alleen als bewijs wordt aangevoerd van moraal bij andere diersoorten, maar ook als iets zeggende over de moraal van mensen. Alsof het helder is dat mensen en apen in elk basaal gedrag altijd gelijk zullen reageren. We zijn te vlug van conclusie.

Die al te bedreigende ander

"Onderhuids leeft er angst, van faalangst tot ruimere sociale angst voor die al te bedreigende ander."
- Paul Verhaeghe over de hedendaagse mens in zijn boek Identiteit

Geloof kies je en bepaalt je

"Wat je kiest te geloven, bepaalt wie je bent."
- Uit: Lucifer van Connie Palmen

Het is eerst de keuze, en daaruit de motivering. 'Zijn wie je bent' is onzin.

Vooruitgang bestaat niet

Vooruitgang bestaat niet. Elke evolutie is afhankelijk van onbeïnvloedbare factoren. Elke ontwikkeling is grotendeels toeval. Vooruitgang is een mythe. We hebben onszelf niet echt verder geholpen en evenmin heeft een hogere macht dat. We ploeteren met redelijke tevredenheid door de chaos en mogen ons ervan bewust zijn dat we geen invloed hebben op ons levensmoment. We zitten, staan en liggen.


- naar aanleiding van het lezen van het boek Identiteit van Paul Verhaeghe

Streisand

"Het is een mooi verhaal dat ze ontdekt is op straat, maar dat denk je toch niet, he? Barbra Streisand en Neil Diamond zijn elkaar tegengekomen op het conservatorium", zei mijn vader. Ik raakte nieuwsgierig maar ik kon op internet niets vinden over een conservatoriumopleiding. Uiteindelijk heb ik uit de bieb een biografie gehaald over Streisand. Niet alleen om dat conservatorium op te zoeken, maar ook omdat ze feministe is en ik nieuwsgierig was geraakt naar haar feminisme. Hier in Rotterdam lag één biografie, geschreven door James Spada. Het las als een trein, in totaal heb ik er maar zes uur over gedaan, maar erg sterk geschreven is het niet. Vooral de opbrengsten van haar verschillende projecten worden opgesomd. Die stukken las ik op mijn tandvlees. Na een flink aantal biografieën gelezen te hebben was ik eraan gewend geraakt dat biografieën vaak als proefschrift worden geschreven en daarom verschillende wetenschappelijke conclusies proberen te brengen. Dat beoogt deze biografie duidelijk niet.

Streisand heeft hoe dan ook niet op het conservatorium gezeten. Na haar eindexamen is ze gaan acteren in kleine toneelstukken in of rond New York City, als ze al werd gecast. Na wat aansporing van vrienden en een ooit niet zo bejubelde door haarzelf gefinancieerde plaatopname deed ze mee aan een talentenjacht in een nichtenkit in Greenwich Village en daarvan is ze bekend geraakt. Neil Diamond wordt in die fase van het boek niet genoemd. Maar dan haar feminisme...Ze heeft wat we thuis noemen een houten kop. Ze laat zich nergens van af brengen, en tegelijkertijd wil ze vooral aardig gevonden worden. Ze negeert fans, is vaak bang voor ze, heeft niet door dat personeel haar een plezier probeert te doen, is stug, afwezig, verlegen en toch vooral wil ze geliefd zijn. Ik vond het teleurstellend te lezen dat iemand die bekend staat als een sterke persoonlijkheid eigenlijk heel onzeker is. Ik had gehoopt er een voorbeeld aan te kunnen hebben, maar ze is eigenlijk net als ik en zoveel mensen. Weliswaar succesvol, omdat ze niet van 'nee' houdt. En daar het enige verschil waar we een voorbeeld aan kunnen nemen, als we dat zouden willen. Gevolg voor Streisand is dat ze op persoonlijk niveau zeer onsympathiek wordt gevonden. Doelgericht bezien ben je dan eigenlijk niet succesvol...

Naar aanleiding van het boek heb ik heel veel nummers geluisterd. Het lijkt alsof je in die tijd technisch meer moest kunnen dan de zangeressen van nu. Het is eigenlijk wel jammer dat het niveau zo gedaald is, al is het nu gemakkelijker om met een nummer op de radio mee te zingen. Passages uit films heb ik ook gekeken - en uiteraard kende ik Yentl al - maar een sterk actrice is het niet. Of ook het acteervak heeft inflatie ondergaan. Ik zag vooral veel maniertjes. In de biografie wordt Streisand veel geciteerd over de keuzes voor filmrollen omdat die rollen heel sterk op haarzelf leken. Dat vereist dan ook een stuk minder inlevingsvermogen en acteertalent.

Dit bedacht ik me zo na het lezen van dat boek deze week. Er zijn te weinig mensen die niet van alles doen om maar geliefd te zijn. Dat mankeert aan ons allemaal.



-- Naschrift: Ze kreeg een zoon in 1966 omdat haar man had besloten haar zwanger te maken. Toen hij slaagde in zijn poging was hij de eerste die van de arts hoorde dat ze zwanger was. De moeder in kwestie wist niet wat er over haar voortplanting was beslist. Dat was 1966, beste mensen.

Decadentie

Met ons noodlot van streven komt ons noodlot van nooit echt content zijn. Op het moment dat ik hersenloos werk doe, vind ik het zonde van mijn intelligentie. Op momenten dat ik werk doe waar ik mijn hersens bij moet gebruiken, zou ik willen dat ik minder verantwoordelijkheid had zodat ik ook minder hard kon vallen. Ik zou met rust gelaten willen worden, maar tegelijkertijd wil ik dat mensen mij erkennen. Ik zou succes willen hebben, maar tegelijkertijd wil ik de voorgrond niet. Ik zou een beroep willen hebben met aanzien, maar er zijn altijd mensen die neerkijken op andermans broodwinning. Ik zou werk willen hebben met veel vakantie en tegelijkertijd zou ik me willen verliezen in dat waar ik echt heel goed in ben. Ik zou nu eigenlijk wel eens willen weten wat ik ga worden als ik later groot ben.

Laatst las ik een boek - en kon ik maar professioneel boekenlezer worden want daar ben ik heel goed in - waarin mijn opa werd geïnterviewd over zijn loopbaan. Het ging over hard werken, niets cadeau krijgen, niet kunnen kiezen en welk geluk hij heeft ervaren. Waarschijnlijk zullen de meeste senioren zo kunnen praten. Het is niet leuk als je niet kunt kiezen. Mijn opa heeft ongetwijfeld net als ik werk moeten doen dat hij niet leuk vond, maar zo lagen de zaken. Je had geen escape. Het is niet leuk, maar het lijkt wel makkelijker als de optie te kunnen kiezen niet open ligt. Je voelt je geen dief van je eigen levensinvulling. Dit is het pad dat je lopen moet en over je loopritme mag je wel beslissen. Het was in mijn opa's jonge jaren ook nog geen kwestie dat je jezelf gelukkig moest maken, denk ik. Het hoofddoel was kunnen eten, kunnen kleden, een dag in de week iets leuks doen. Ik houd me dat interview voor ogen omdat ik het decadent vind te klagen over alle kansen die ik heb. Ik heb geen echte problemen, nooit gehad en altijd geweten. Maar het geneest me niet van de onrust.

Kleine Anne

Mijn moeder gaf me laatst het vermoedelijk eerste schoolrapport terug, dat ik kreeg toen ik van de kleuterschool naar groep drie ging. Ik kon me niet herinneren het rapport gekregen te hebben of het later gezien te hebben. Ik spit graag in mijn verleden en dat van anderen. Dit moest de eerste keer zijn sinds ik het rapport kreeg als vijfjarige dat ik het terugzag. Het valt me in mijn handen in een periode dat ik een beetje moeite heb met de tijd. In mijn herinnering is mijn studententijd hooguit vier jaar geleden terwijl er bijna tien zijn verstreken. Ik herinner me op de vooravond van het huwelijk van Willem-Alexander met de Argentijnse griet over de Dam te hebben gelopen waar alles rood-wit-blauw was. Met mijn studievriendinnen, in mijn lange zwarte jas met niet-bijpassende gympen. Dat is in mijn herinnering maar net vier jaar geleden. Evenals de dood van Pim Fortuyn of die van Theo van Gogh. Ik vind het nog steeds in eerste instantie een beetje raar wanneer me niet wordt gevraagd wat ik studeer. Of wanneer ik door mensen die ik mijn leeftijdgenoten schat met 'mevrouw' wordt aangesproken. Of dat ik zo bij elkaar opgeteld toch al talloze verkiezingen heb gestemd, terwijl ik voor mijn gevoel mijn achttiende verjaardag niet zo lang geleden heb gehad. De tijd gaat sneller dan mijn geheugen. Ik heb de indruk dat het tijdperk is aangebroken dat ik beslissingen moet nemen zonder dat ik zelf door heb gehad dat mijn cue dus al is geweest. Dertigjarigen denken aan hun pensioenopbouw, aan eengezinswoningen, denken met heimwee aan het tijdperk dat ze nog de hele wereld overvlogen als rugzaktoerist, praten over kinderwagens en skivakanties, voelen zich rebels als ze nog één keer naar een slempfestival gaan. Uitzonderingen daargelaten, natuurlijk. Maar die uitzonderingen zoek ik zo veel mogelijk op. Ik heb het gevoel dat het rondreizen, de festivals, het nachtelijk geslenter pas net begonnen is. Ik ga binnenkort pas op voor mijn rijbewijs. Ik ben aan het rondkijken welk beroep ik nu echt ga kiezen. Ik voel me dan ook een beetje ontheemd. En ik ben me bewust, met al die 'iks'  in de afgelopen zinnen dat dit een luxeprobleem is.

Het schoolrapport ziet er broos en oud uit. Fysiek bewijs dat het al vijfentwintig jaar geleden is dat ik een kleuter was. Het is geïllustreerd met mijn tekeningen van toen. Stakerige mannetjes waarvan ik me nog goed herinner hoe ik de handen tekende als bolletjes met vijf strepen eraan en daarna bij het bekijken van mijn werk me afvroeg waarom die handen niet goed genoeg leken op echte handen. De bijschriften bij mijn tekeningen waren van de juf. Ze vertelde me dat ik hield van in de zandbak spelen, wat ik me kan voorstellen maar niet herinneren. Ze vertelde me dat ik hield van rekenen en de tranen schoten me in de ogen want ik heb een afschuwelijke hekel aan rekenen. Ik oefen op blokjes sommen van boven de tien omdat ik het niet begrijp en toch wil functioneren. Ooit schijn ik van rekenen te hebben gehouden. Wat is er gebeurd? De juf sluit af met een groet en het beeld dat zij van me had. Ze kreeg geen hoogte van me. Ik was er wel en ik was tegelijkertijd ergens anders. Ik vertelde zelden iets en als ik iets vertelde was het honderduit in fantasieën en begreep de juf niet wat ze had gezegd waardoor ik nu opeens wel praatte. Ze kreeg geen hoogte van me en ik hoor mijn huidige leidinggevende erin terug. Ik krijg kippenvel en begin nog harder te huilen. Ik dacht vanaf een jaar of acht opgesloten te zijn geraakt in mijn angst en in mijn frame om beleefd te zijn tegenover de wereld. Ik dacht mijn onschuld lang geleden te zijn kwijtgeraakt. Ik dacht lang geleden inauthentiek te zijn geraakt maar ik ben geen klap veranderd. Ik ben nooit echt iemand genaderd. Ook niet toen ik het onbewust kon. Terwijl ik lees zie ik blonde, verlegen kleine Anne voor me als een ander kind dat ik bij de hand kan nemen als grote oude 'mevrouw'. Kleine Anne die ik kan uitleggen wat ik nu begrijp en tegelijkertijd bedenk ik me dat kleine Anne alles al begreep en dat ik het ben vergeten. Het is nooit anders geweest. Ik dacht een façade te hebben opgebouwd maar hij is er niet. En wat nooit is veranderd kan niet veranderen.

Het rapport kreeg ik van mijn moeder mee naar huis. Broos en verkleurd. Ik weet dat ik het niet zo goed kan beschermen tegen verweer als de importantie ervan me noopt. Ik huil opnieuw terwijl ik dit schrijf. De tijd vervloog en Anne was dezelfde. Onder alle namen, alle toneelspel, alle scholen, alle verstandhoudingen en die illusoire façade.

Ik wou dat deze kennis tot een besluit leidde. Eén bepaalde weg ingaan. Maar wat niet veranderd is kan niet teruggedraaid worden. Ik kan alleen op dezelfde voet verder, omdat ik altijd op dezelfde voet verder ben gegaan.

Winkelen

Waarom wordt winkelen beschouwd als banaal? Kunnen we niet genieten van de schoonheid van een aanschaf? Het plezier van bezit? Het selecteren van het voor jou juiste product? Winkelen is een sport. Goed winkelen is een kunst.