Advies vanuit het niets

"Je bent aan het einde van je reserves en als je geen lering trekt uit hoe het zo gekomen is, zal het je breken. In plaats van de wereld om je heen te veranderen, zal je je energie in jezelf moeten steken. Als je je daar goedgemutst op concentreert, zullen betere tijden in het verschiet liggen.

Je kunt het niet iedereen tot de zin maken.

Het is een gave om overal gevaren te zien. Het is een handicap als elk gevaar je angstig maakt en je belemmert. Om verder te gaan is het niet goed roekeloos te worden. wees op je hoede en neem je maatregelen. Leer er van hoe je gevaren weet te trotseren, dat zal je ster maken zodat je op den duur alles aan kan."

- De I Qing, begin maart 2013

Externe conditionering

"Ze (Tineke Huizinga-Heringa  -  Qaboos) illustreert waarom weinig-gedomesticeerde denominaties de facto zelf verantwoordelijk zijn voor een zekere morele verloedering van de samenleving. Want die verloedering komt niet voort uit een gebrék aan religie, maar uit het feit dat de structuur daarvan mensen als Huizinga-Heringa nooit heeft gestimuleerd tot het zelf nadenken over morele en ethische kwesties. Vragen stellen is onnodig en zelfs schadelijk.
(...)
Daarom zijn alle morele en ethische noties bij deze gelovigen niet geïnternaliseerd. Daarom ontlenen ze hun identiteit niet aan een zingeving die met beroep, cultuur, omgeving en intieme relaties te maken heeft. Kortom, haal je het geloof weg bij traditionele, orthodoxe, fundamentalistische en integristische gelovigen, dan houden ze inderdaad NIETS over."

- August Hans den Boef in zijn boek God als Hype en in reactie op de uitspraak van Tineke Huizinga-Heringa dat ze opgelucht is christelijk te zijn omdat anders niets haar tegen zou houden te roven, te stelen en er maar op los te leven.

Huston Smith's omschrijving van het daoïsme

Ik zou willen kunnen omschrijven wat het betekende om te lezen dat alles wat ik voor waar houd al vervat was in een eeuwenoude en mij toch tot dan toe onbekende filosofie, maar ik kan er geen treffende woorden voor vinden.

Goed schrijven is contrair aan spreken

"Het talent om te schrijven komt voort uit het onvermogen om te spreken, om openhartig te zijn."

- Connie Palmen in Logboek van een Onbarmhartig Jaar

Dominee Casy

In The Grapes of Wrath is Dominee Casy teleurgesteld dat vrouwen in het vuur van de prediking, vervuld van de Heilige Geest, geneigd zijn zich zondig te seksen. Een Latino/Hispanic zou hem dat zo hebben kunnen uitleggen: het vuur van de Heilige Geest ligt het vuur van de liefde nabij. Blijkbaar is het protestants om dat niet te zien.

Zelfbeschikking

Homoseksualiteit staat vanwege zijn relatieve zeldzaamheid gelijk aan non-conformisme. Een homoseksueel volgt een eigen weg en maakt eigen keuzes. Juist die zelfbeschikking is strikte gelovigen een doorn in het oog. Je beslist niet zelf - God heeft een set regels gemaakt en daar moet iedereen zich aan houden.

- gedachte na het lezen van De Fundi-factor van Nederland

Je kunt alles bereiken

Lucia Rijker zegt in Masha Dellen's boek De Boksende Boeddhiste, dat je alles kunt bereiken, als je maar doorzet. Ik stonk er even in, want het was een mooi interview. In werkelijkheid hebben we onze beperkingen en is het een onafsluitbaar gat in onze energie om van alles ten koste van het verdere na te streven. Lucia heeft niet zo heel veel wijsheid in pacht.

Die al te bedreigende ander

"Onderhuids leeft er angst, van faalangst tot ruimere sociale angst voor die al te bedreigende ander."
- Paul Verhaeghe over de hedendaagse mens in zijn boek Identiteit

Geloof kies je en bepaalt je

"Wat je kiest te geloven, bepaalt wie je bent."
- Uit: Lucifer van Connie Palmen

Het is eerst de keuze, en daaruit de motivering. 'Zijn wie je bent' is onzin.

Die is raak

Henk Hak, van het groenteimperium Hak, vertelt in een interview dat hij van lezen houdt:

"Ik lees graag. Strips, zoals Suske en Wiske, maar ook informatieve boeken en zelfs flodderromannetjes, zoals die van Connie Palmen."

Teehee, thanks. Die lees ik ook met plezier en beschouwde ik als stevige literatuur. Ik ben op mijn plaats gezet. Wel grappig.

In het gezicht slaande lelijkheid

"Neem die Selexyz-winkels. Met die nieuwe naam, nu weer afgeschaft, ging het al fout. Bovendien hadden die winkels juist helemaal geen selectie, ze verkochten alles. De boekhandel op de hoek, die heeft een selectie. En die plastic tasjes waren zo lelijk, de verkopers gaven je die zuchtend aan en jij nam ze zuchtend in ontvangst. Dat was ooit smaakvol en toen is er een marketeer bijgehaald.

Een lelijke zin, een lelijk tasje: het is een klap in het gezicht van mensen met gevoel."

- Harry Starren (nee, ik ken hem ook niet, maar wat hij zegt is wel waar)

Religiegeschiedenis

Eerder citeerde ik hier al een deel uit Een Geschiedenis van onze Goden van Frederic Lenoir. Ik heb voor mezelf nog een korte samenvatting geschreven van de weergave die Lenoir geeft van de religiegeschiedenis. Die zet ik hier graag neer in chronologische volgorde:

De jagers-verzamelaars beschouwen hun relatie met geesten een ruilhandel, waarbij ieder naar tevredenheid zijn deel krijgt. De jager doodt een dier en brengt daarvoor een offer.

De boeren krijgen de indruk dat zij mee moeten werken om de loop der seizoenen goed te laten draaien. Men vereert de vruchtbaarheid via een godin, omdat vrouwen baren.

Zodra er handel, verdediging en verovering plaats gaat vinden, geeft de godin geen weergave van de praktijk meer. Er komt langzaam maar zeker een pantheon met langzaam maar zeker een mannelijke oppergod.

In de spiltijd komt het idee van het individu op. Waarom dat juist dan is, maakt dit boek niet duidelijk. In De Grote Transformatie probeert Karen Armstrong daar wel de redenen voor te achterhalen. Lenoir stelt dat men vanwege dat individualistisch idee hunkert naar een individueel beleefd verlossingsgeloof waarbij men via geboden en inwijdingen een verlichtingsniveau bereikt.

Lenoir bestrijdt het in de negentiende eeuw opgekomen idee dat atheïsme het logische vervolg is op het individuele verlossingsgeloof.

Ik moet wel zeggen dat Lenoir een andere voorstelling van het daoïsme en het confucianisme geeft dan ik uit meerdere boeken ken. Hij is, waarschijnlijk vanwege de lengte van het boek, kort door de bocht.

Touché

"Als men geen speciaal talent voor wat dan ook heeft, neemt men de pen ter hand."

- Honoré de Balzac

Roemruchte voorvaders

Vandaag las ik Dan Brown's Het Verloren Symbool uit. Mijn eerste Dan Brown ooit. Leest uiteraard als een trein, rammelt af en toe als een trein maar met een wel heel mooi slot. Ik kan 'm aanbevelen. Naderhand heb ik op Wikipedia Dan Brown eens opgezocht en zo kwam ik op hun pagina over de onjuistheden in De Da Vinci Code. Deze verwijzing daarin vond ik erg leuk:

Why we're all Jesus' children

Als Jezus al kinderen gekregen heeft dan zijn wij allemaal verwant aan hem. Met grotere zekerheid kunnen we concluderen dat we allemaal verwant zijn aan Confucius (want hij had kinderen) en dat we allemaal verwant zijn aan verschillende Afrikaanse en Indiaanse stamhoofden van duizenden jaren geleden. Dat vind ik geweldig leuke feitjes.

Streisand

"Het is een mooi verhaal dat ze ontdekt is op straat, maar dat denk je toch niet, he? Barbra Streisand en Neil Diamond zijn elkaar tegengekomen op het conservatorium", zei mijn vader. Ik raakte nieuwsgierig maar ik kon op internet niets vinden over een conservatoriumopleiding. Uiteindelijk heb ik uit de bieb een biografie gehaald over Streisand. Niet alleen om dat conservatorium op te zoeken, maar ook omdat ze feministe is en ik nieuwsgierig was geraakt naar haar feminisme. Hier in Rotterdam lag één biografie, geschreven door James Spada. Het las als een trein, in totaal heb ik er maar zes uur over gedaan, maar erg sterk geschreven is het niet. Vooral de opbrengsten van haar verschillende projecten worden opgesomd. Die stukken las ik op mijn tandvlees. Na een flink aantal biografieën gelezen te hebben was ik eraan gewend geraakt dat biografieën vaak als proefschrift worden geschreven en daarom verschillende wetenschappelijke conclusies proberen te brengen. Dat beoogt deze biografie duidelijk niet.

Streisand heeft hoe dan ook niet op het conservatorium gezeten. Na haar eindexamen is ze gaan acteren in kleine toneelstukken in of rond New York City, als ze al werd gecast. Na wat aansporing van vrienden en een ooit niet zo bejubelde door haarzelf gefinancieerde plaatopname deed ze mee aan een talentenjacht in een nichtenkit in Greenwich Village en daarvan is ze bekend geraakt. Neil Diamond wordt in die fase van het boek niet genoemd. Maar dan haar feminisme...Ze heeft wat we thuis noemen een houten kop. Ze laat zich nergens van af brengen, en tegelijkertijd wil ze vooral aardig gevonden worden. Ze negeert fans, is vaak bang voor ze, heeft niet door dat personeel haar een plezier probeert te doen, is stug, afwezig, verlegen en toch vooral wil ze geliefd zijn. Ik vond het teleurstellend te lezen dat iemand die bekend staat als een sterke persoonlijkheid eigenlijk heel onzeker is. Ik had gehoopt er een voorbeeld aan te kunnen hebben, maar ze is eigenlijk net als ik en zoveel mensen. Weliswaar succesvol, omdat ze niet van 'nee' houdt. En daar het enige verschil waar we een voorbeeld aan kunnen nemen, als we dat zouden willen. Gevolg voor Streisand is dat ze op persoonlijk niveau zeer onsympathiek wordt gevonden. Doelgericht bezien ben je dan eigenlijk niet succesvol...

Naar aanleiding van het boek heb ik heel veel nummers geluisterd. Het lijkt alsof je in die tijd technisch meer moest kunnen dan de zangeressen van nu. Het is eigenlijk wel jammer dat het niveau zo gedaald is, al is het nu gemakkelijker om met een nummer op de radio mee te zingen. Passages uit films heb ik ook gekeken - en uiteraard kende ik Yentl al - maar een sterk actrice is het niet. Of ook het acteervak heeft inflatie ondergaan. Ik zag vooral veel maniertjes. In de biografie wordt Streisand veel geciteerd over de keuzes voor filmrollen omdat die rollen heel sterk op haarzelf leken. Dat vereist dan ook een stuk minder inlevingsvermogen en acteertalent.

Dit bedacht ik me zo na het lezen van dat boek deze week. Er zijn te weinig mensen die niet van alles doen om maar geliefd te zijn. Dat mankeert aan ons allemaal.



-- Naschrift: Ze kreeg een zoon in 1966 omdat haar man had besloten haar zwanger te maken. Toen hij slaagde in zijn poging was hij de eerste die van de arts hoorde dat ze zwanger was. De moeder in kwestie wist niet wat er over haar voortplanting was beslist. Dat was 1966, beste mensen.

Jona en Nineve

Een paar dagen geleden vroeg Reclusius of ik Jona had gelezen. Later aan de telefoon vroeg hij of ik een bespreking wilde schrijven. Ik las het boek meteen de volgende ochtend (vijf minuten werk) en denk het punt van het boek niet te snappen. Dus ik schrijf hier een bespreking.

Wat ik mij uit mijn kindertijd herinner is dat Jona gaat over doen wat je opgedragen wordt of op de blaren zitten. Het beroemdste deel van het boek, het eerste deel, gaat over Jona's weigering te doen wat hem gevraagd wordt en hoe hij dat besluit bekoopt door opgeslokt te worden door een vis en in de buik van de vis een tijd opgesloten te zitten. Zijn lesje geleerd gaat hij in het tweede deel van het boek op pad om te doen wat hem gevraagd is. Hij moet de stad Nineve vertellen dat God hen zal straffen voor hun bandeloos gedrag. Ik moet in het verleden Nineve verward hebben met Sodom en Gomorra want ik meende dat Nineve niet luistert, maar dat doen ze direct. Ze worden angstig, doen boete en laten zelfs hun dieren vasten zodat de beesten eveneens boete doen. Het leek mij, typisch kind van mijn tijd, dat de dieren niet gestraft hoeven te worden omdat ze zich niet bewust misdragen hebben. Mijn tweede gedachte was dan ook dat de mensen niet gestraft hadden hoeven worden als zij als de dieren waren geweest en zich natuurlijk hadden gedragen. Daar is dat daoïsme weer...
Er staat overigens niet vermeld wat Nineve aan misdragingen op rekening had staan. Jona zegt hen niet wat ze niet meer mogen doen, Nineve weet direct wat er verkeerd is geweest en doet boete.
God ziet daar tevreden op toe en besluit Nineve niet te straffen. Mij een logisch besluit, want de straf legt Nineve zichzelf al op. Rekeningen zijn vereffend. De lucht is geklaard.

Jona is het daar niet mee eens. Hij zegt God dat het nutteloos is geweest Nineve te waarschuwen als zij alsnog niet gestraft worden. Ik begrijp die reactie wel. Jona had helemaal geen zin in zijn opdracht, voert hem na bestraffingen alsnog uit en ziet dan dat zijn werk niet het aangegeven resultaat krijgt. Jona zit gewoon te mokken. We zijn nu bijna aan het einde van het boek en de toon van de tekst doet denken dat God Jona wijzer wil maken. God doet in vlug tempo een boom groeien naast de plek waar Jona zit te mokken en beschermt Jona zo tegen de felle zon. Jona is zeer te spreken over de boom en daarop laat God de boom doodgaan. Jona zit nu weer met zijn hoofd in de brandende zon. Hij zegt tegen God dat het hem allemaal waardeloos is geworden en dat God hem net zo goed met de dood mag slaan. Dan komt de concluderende alinea waarin God tegen Jona zegt dat Jona zo begaan is met die boom waar Jona niets voor heeft hoeven doen, maar dat Jona niet snapt dat God begaan is met Nineve, een stad waar God in beginsel wel de handen voor uit de mouwen heeft gestoken.

Ik zie niet waar in de tekst Jona begaan is met die boom. Hij is begaan met zijn plek in de schaduw. Ik vraag me af waarom de schrijver zo helder de kinnesinne van Jona laat zien - als het ware armpjes over elkaar, schouders op, kin op de borst, wenkbrauwen op zijn oogleden en een tuitmondje zo teleurgesteld dat zijn werk niet afgerond wordt - en daarna God niet laat doorzien dat het Jona niet te doen is om de stad of de straf, maar om Jona's eigen geloofwaardigheid als aanzegger van de straf. Het ging Jona in het begin van het boek om zijn eigen lot, het gaat Jona bij Nineve om zijn eigen lot en het gaat Jona bij de boom om zijn eigen lot. Ik zie het punt niet dat de schrijver met de laatste alinea wil maken.

Ik zie ook niet hoe het boek Jona gaat over het kunnen lenigen maar niet doen verdwijnen van andermans leed of het doen verdwijnen van je eigen leed. Wat Jona dan had moeten doen is opstaan en met z'n reet in andere schaduw gaan zitten. Voor Nineve fijn dat Jona hen gewaarschuwd heeft, maar het echte oplossen van Nineve's leed heeft Nineve zelf gedaan door ten halve te keren. Jona heeft hun nood gelenigd, maar is zich daar niet al te zeer van bewust. Hij deed dit als opdracht die hij pas na straf en met tegenzin is gaan uitvoeren. Voor Jona was het geen noodleniging maar een nutteloze verplichting die hij bij weigering in de buik van de vis mocht gaan zitten overdenken.

Tijd

"But time...how time first grounds us and then confounds us. We thought we were being mature when we were only being safe. We imagined we were being responsible but we were only being cowardly. What we called realism turned out to be a way of avoiding things rather than facing them. Time...give us enough time and our best-supported decisions will seem wobbly, our certainties whimsical."

- Uit: Sense of an Ending van Julian Barnes

Perfectionisme

Terwijl ik voorgaand stuk schreef, bedacht ik me dat genoeg lezers van dit blog mij kennen en zich zullen afvragen of ik nou wel een perfectionist ben, zoals ik dat hier poneer. Ik ben er ook niet geheel van overtuigd. Mijn moeder zei het me vroeger als kind, en ook toen wuifde ik het weg. Mijn moeder is gewoon heel erg trots op mij en had altijd de neiging veel meer talent in mij te zien dan ik heb.
Van de winter las ik een boek over Rationeel-Emotieve Therapie en in dat boek werden een aantal notoire lijders aan sociale angst op een rijtje gezet. Leuk boek. Ik las alle persoonlijkheden door en was op de folio-verso van de paragraaf over perfectionisten toen ik mezelf herkende. Ik bladerde terug om de paragraaftitel te lezen en ik moest lachen: ik ben geen perfectionist want ik doe nooit iets goed genoeg...

Mondelinge bronnen

Alle daoïstische bronnen hebben een orale herkomst. Ze zijn in vele eeuwen aangepast door zowel slimme als niet zo slimme mensen. En dan interpreteren jij en ik, de lezers, de tekst nog wat verder door.

Bijbel

Maar weinig boeken zijn zo rijk als de Bijbel en dan met name het Oude Testament. Je zult relatief gemakkelijk drie tekstlagen kunnen ontdekken en daarna rustig alsnog drie tekstlagen daar weer onder. Voor een boek uit die periode een prestatie van grote klasse. Zo veel redactie en toch een redelijk samenhangende, heel sterke tekst.

De Zhuangzi en de Liezi stammen uit dezelfde tijd als het Nieuwe Testament en zijn, in tegenstelling tot het Nieuwe Testament, lange tijd beschikbaar geweest voor allerlei vormen van redactie. Toch hebben deze teksten niet de rijkdom gekregen die het Oude Testament wel heeft. Er is geredigeerd, maar de tekst is niet geslepen. De toon eenzijdiger en de verhalen zijn in vergelijking met de Joodse bijbel eendimensionaler.

Het Nieuwe Testament heeft daarentegen nooit die jaren en jaren van polijsten gehad en het is dan ook literair een stiefkind. Een onwaardig sluitstuk. Publicaties die de literaire kunsten van de Bijbel waarderen, zijn ook altijd vele malen korter over een boek uit het Nieuwe Testament dan over een boek uit het Oude, ongeacht de lengte van de desbetreffende boeken. In het Nieuwe Testament kun je, door de snelle ontwikkeling tot canoniek werk, hooguit twee of drie tekstlagen ontdekken.

Dat neemt overigens mijn stelling niet weg dat een goed schrijver elk boek uit het Nieuwe Testament had kunnen bedenken. Ik lees soms wel eens het argument dat het evangelie waargebeurd moet zijn, omdat het niet bij elkaar te verzinnen valt. Dat is een schromelijke onderschatting van duizenden auteurs. Je hebt andere argumenten nodig om te pleiten voor de historiciteit van de verhalen in het Nieuwe Testament.