Meerdere versies van meerdere blogposts zijn mijn hoofd doorgespookt over de tempels die ik bezocht heb in Shanghai. Over de inrichting, over de bezoekers, over de rituelen, over de goden en onsterfelijken, over de sfeer, de geur, de bouw, de gewaden...en het waren in mijn beleving stuk voor stuk saaie stukken. Ik heb tijdens mijn bezoek notities gemaakt, zodat ik allerlei details minder snel zou vergeten. Inmiddels heb ik besloten om die notities hier integraal over te nemen, want ze zijn zo slecht nog niet en het is een goede weergave van hoe veelzijdig de tempels mijn zintuigen overnamen.
Zo ontzettend veel gezien in China. Zo veel dat ik vrees te vergeten. De sterke behoefte Europees/Amerikaans te zijn. In hun museale opbouw. In hun planologie. Alleen de architectuur wilde nog steeds Chinese thema's gebruiken. Ik ben bewonderd om mijn haar, mijn ogen, mijn lengte. Ik ben tegelijkertijd ook (prettig) onverschillig bejegend en ik ben gewaardeerd omdat ik een achteraf gelegen daoïstische tempel bezocht.
Een aantal zich herhalende gedachten terwijl ik de daoïstische tempels bezocht:
Het ruikt hier zo lekker naar jasmijn en is hier zo vredig. Het lijkt uiterlijk op het katholicisme. Met heiligen. Met beelden. met wierook. Met bloemen. Met altaren. Zoals ik in Spakenburg jaloers was dat ik geen streekdracht had, was ik in de tempel jaloers dat ik geen deelgenoot was. Het is allemaal ook puur egoïsme. Ik zal nooit deelgenoot zijn van daoïstische rituelen als ik geen Chinees begrijp en ik zal geen energie steken in het leren van Chinees.
Het vlotte beeld dat ik heb van het daoïsme strookt niet met de werkelijkheid. De boekjes uit de bieb spreken niet over het echte daoïsme. Het is prachtig. Het is vredig. Het ruikt er heerlijk. Ik herken de beelden en de bedoelingen, maar ik versta de ceremonie niet. Het viel me op dat ik helemaal geen vrouwelijke daoshi heb gezien. In zo'n wereldstad. Ik vond het stoer de geplukte kip en de spartelende vis geofferd te zien. Ik zag een zaal waarin overledenen werden herdacht. Ik zag de zware houten constructie waarmee de tempels gebouwd zijn. Die prachtige daken met de Zuivere Drie of onsterfelijken erop gesposteerd. De klok met de daarop te mikken dwarsbalk schuin boven de ingang. De hoge smalle deuren. De herrie bij een offer. Van trommels, bekkens en fluiten. De nasale zang. Ik zag beelden van een liefdespaar verbonden aan elkaar door een rode draad, en ik kon geen vergelijking maken met een verhaal in het christendom. Dat kan heel goed aan mij liggen. Volgens mij heeft het christendom geen liefdesstel in de overlevering. Ruth en Boaz trouwden met elkaar na plichtpleging. Jozef mint Maria niet. Was het niet Izaak die dolverliefd achter Rebecca aanzat en jaren voor haar vader werkte? Over haar verliefdheid gaat het verhaal niet. David zat achter Batseba aan, maar wat zij dacht, lees je niet. Het christendom en het jodendom lijken zo de vreemde eenden in de bijt. Geen onmogelijke liefdes en stervenden van liefdesverdriet, waarna de liefde toch doorgang vindt of fataal is. Hooglied vertelt niet over offers die zijn gebracht. Wat vreemd dat zo'n klassiek verhaal niet verteld wordt.
Het godendom in de tempels draait voor een groot deel om de helleheren, die verschillende hellen bestieren en bij wie je bidt ter voorkoming van straf. Biddend voor mildheid, of misschien biddend dat een vijand gehaald moge worden. Kleinere kamers waren gereserveerd voor goden ter bescherming tegen kwade geesten of belegering, ter stimulans van persoonlijke welvaart, gezondheid en een lang leven. Meerdere goden ter genezing van ziekten. Goden voor het huwelijksleven, het gezin en vruchtbaarheid (vrouwen, zoals bijna standaard). Geen goden voor uitzonderlijke doelen en altijd ter bevordering van persoonlijke doelen.
Posts tonen met het label Lao Zi. Alle posts tonen
Posts tonen met het label Lao Zi. Alle posts tonen
7 december 2012
22 oktober 2011
Bijbel
Maar weinig boeken zijn zo rijk als de Bijbel en dan met name het Oude Testament. Je zult relatief gemakkelijk drie tekstlagen kunnen ontdekken en daarna rustig alsnog drie tekstlagen daar weer onder. Voor een boek uit die periode een prestatie van grote klasse. Zo veel redactie en toch een redelijk samenhangende, heel sterke tekst.
De Zhuangzi en de Liezi stammen uit dezelfde tijd als het Nieuwe Testament en zijn, in tegenstelling tot het Nieuwe Testament, lange tijd beschikbaar geweest voor allerlei vormen van redactie. Toch hebben deze teksten niet de rijkdom gekregen die het Oude Testament wel heeft. Er is geredigeerd, maar de tekst is niet geslepen. De toon eenzijdiger en de verhalen zijn in vergelijking met de Joodse bijbel eendimensionaler.
Het Nieuwe Testament heeft daarentegen nooit die jaren en jaren van polijsten gehad en het is dan ook literair een stiefkind. Een onwaardig sluitstuk. Publicaties die de literaire kunsten van de Bijbel waarderen, zijn ook altijd vele malen korter over een boek uit het Nieuwe Testament dan over een boek uit het Oude, ongeacht de lengte van de desbetreffende boeken. In het Nieuwe Testament kun je, door de snelle ontwikkeling tot canoniek werk, hooguit twee of drie tekstlagen ontdekken.
Dat neemt overigens mijn stelling niet weg dat een goed schrijver elk boek uit het Nieuwe Testament had kunnen bedenken. Ik lees soms wel eens het argument dat het evangelie waargebeurd moet zijn, omdat het niet bij elkaar te verzinnen valt. Dat is een schromelijke onderschatting van duizenden auteurs. Je hebt andere argumenten nodig om te pleiten voor de historiciteit van de verhalen in het Nieuwe Testament.
De Zhuangzi en de Liezi stammen uit dezelfde tijd als het Nieuwe Testament en zijn, in tegenstelling tot het Nieuwe Testament, lange tijd beschikbaar geweest voor allerlei vormen van redactie. Toch hebben deze teksten niet de rijkdom gekregen die het Oude Testament wel heeft. Er is geredigeerd, maar de tekst is niet geslepen. De toon eenzijdiger en de verhalen zijn in vergelijking met de Joodse bijbel eendimensionaler.
Het Nieuwe Testament heeft daarentegen nooit die jaren en jaren van polijsten gehad en het is dan ook literair een stiefkind. Een onwaardig sluitstuk. Publicaties die de literaire kunsten van de Bijbel waarderen, zijn ook altijd vele malen korter over een boek uit het Nieuwe Testament dan over een boek uit het Oude, ongeacht de lengte van de desbetreffende boeken. In het Nieuwe Testament kun je, door de snelle ontwikkeling tot canoniek werk, hooguit twee of drie tekstlagen ontdekken.
Dat neemt overigens mijn stelling niet weg dat een goed schrijver elk boek uit het Nieuwe Testament had kunnen bedenken. Ik lees soms wel eens het argument dat het evangelie waargebeurd moet zijn, omdat het niet bij elkaar te verzinnen valt. Dat is een schromelijke onderschatting van duizenden auteurs. Je hebt andere argumenten nodig om te pleiten voor de historiciteit van de verhalen in het Nieuwe Testament.
29 april 2011
Pinyin
"Lang geleden, toen Professor Duyvendak nog de scepter zwaaide in Leiden, mochten wij zelf weten hoe we Chinese woorden in het Nederlands weergaven. Daarom schreef Duyvendak ‘Tsjwang Tse’, terwijl zijn Duitse collega’s er Dschuang Tsi van maakten, de Engelsen Chuang Tzu en de Fransen Tchouang-tseu. Iedereen deed wat hij wilde tot China zelf besloot om een transcriptiesysteem te maken. Ze noemden dat pinyin, wat gewoon “spellen”, betekent.
Zo werd Mao Tse Tung als Mao Zedong geschreven, en Tsjwang Tse als Zhuang Zi.
Eerst trok men zich daar niet veel van aan, maar later, toen China zich meer naar buiten opstelde, kwam het verzoek of we in het vervolg allemaal Beijing wilden schrijven. In het begin hielden vooral de Amerikanen vast aan hun eigen systeem, want ze hadden principiële bezwaren. En jij hebt toch ook verontwaardigd uitgeroepen: “We blijven toch wel Peking schrijven? Dat hondje heet toch ook geen Beijingneesje!”."- Sinoloog en daoïstisch meester Kristofer Schipper aan Max Pam
16 januari 2011
Rectificatie
In dit artikel schrijf ik dat "Kristofer Schipper, woonachtig in China en taoïstisch meester, bezweert in Tao, de Levende Religie van China, dat er geen historische taoïstische tempel meer te vinden is in China." Inmiddels weet ik dat dit niet klopt. De Levende Religie van China staat op mijn lijstje van herlezing, want heb ik hem nu verkeerd begrepen of beweert Schipper iets dat niet klopt? In ieder geval zijn er zeker nog historische tempels te vinden in China. Bijvoorbeeld het prachtige tempelcomplex Wu Dang. Ook worden, onder andere in Beijing zelf, gewoon taoïstische vieringen gehouden. Het taoïsme is met vuur en geweld bestreden, zowel tijdens de Culturele Revolutie als eerder, maar het heeft de religie niet doen bezwijken.
Nu ik toch bezig ben, nog een tweetal correcties. Zhuang Zi zet in zijn boek de wijsgeer Confucius regelmatig voor schut. Ik kreeg daardoor de indruk dat daoïsme en confucianisme concurrende filosofische systemen waren. Aangezien latere keizers het hiërarchische confucianisme beschermden en het anarchistische daoïsme bestreden, leek mij een ernstig verschil in opvatting niet denkbeeldig.
Het belletje had al mogen rinkelen bij die passages in de Zhuangzi waar Zhuang zi zijn goede vriend Hui Zi net zo hard aanvalt als hij dat doet bij Confucius. Dit is een vorm van discussie, geen hatelijkheden. Confucius spreekt in zijn eigen teksten, De Analecten, ook over de Tao. Ook hij is een adept. Dat is niet heel verwonderlijk. Tao was een algemeen geldend begrip in die tijd. Confucius was een daoïst. Maar daar moet bij aangemerkt worden dat niemand in die dagen zichzelf zo noemde. Ook Zhuang Zi niet. Er was geen leerstellige tegenhanger. Iedereen was overtuigd van Tao, maar een wijsgerige stroming als zodanig bestond nog niet. Confucius is niet in tegenspraak met het daoïsme. Hij is er onderdeel van.
Koenraad Elst refereert dan ook steeds aan 'de Chinese volksuitingen die bekend staan onder de naam daoïsme'. En zo kom ik bij het derde en laatste punt dat ik hier recht wilde zetten. Zoals hindoeïsme een door de moslims in India bedachte term is om alle inheemse religies mee aan te duiden, of die religies nu met elkaar verwant waren of niet, zo is daoïsme net zo'n term voor alle volksreligies uit China. Maar in tegenstelling tot het hindoeïsme heeft het daoïsme wel een grote gemene deler: Tao.
Overigens ben ik in Amerikaanse publicaties over het onderwerp wel consequent onderscheid tegengekomen tussen confucianisme en daoïsme. Ik acht de uitleg van Elst heel aannemelijk, maar zo te merken is die niet algeheel erkend.
Nu ik toch bezig ben, nog een tweetal correcties. Zhuang Zi zet in zijn boek de wijsgeer Confucius regelmatig voor schut. Ik kreeg daardoor de indruk dat daoïsme en confucianisme concurrende filosofische systemen waren. Aangezien latere keizers het hiërarchische confucianisme beschermden en het anarchistische daoïsme bestreden, leek mij een ernstig verschil in opvatting niet denkbeeldig.
Het belletje had al mogen rinkelen bij die passages in de Zhuangzi waar Zhuang zi zijn goede vriend Hui Zi net zo hard aanvalt als hij dat doet bij Confucius. Dit is een vorm van discussie, geen hatelijkheden. Confucius spreekt in zijn eigen teksten, De Analecten, ook over de Tao. Ook hij is een adept. Dat is niet heel verwonderlijk. Tao was een algemeen geldend begrip in die tijd. Confucius was een daoïst. Maar daar moet bij aangemerkt worden dat niemand in die dagen zichzelf zo noemde. Ook Zhuang Zi niet. Er was geen leerstellige tegenhanger. Iedereen was overtuigd van Tao, maar een wijsgerige stroming als zodanig bestond nog niet. Confucius is niet in tegenspraak met het daoïsme. Hij is er onderdeel van.
Koenraad Elst refereert dan ook steeds aan 'de Chinese volksuitingen die bekend staan onder de naam daoïsme'. En zo kom ik bij het derde en laatste punt dat ik hier recht wilde zetten. Zoals hindoeïsme een door de moslims in India bedachte term is om alle inheemse religies mee aan te duiden, of die religies nu met elkaar verwant waren of niet, zo is daoïsme net zo'n term voor alle volksreligies uit China. Maar in tegenstelling tot het hindoeïsme heeft het daoïsme wel een grote gemene deler: Tao.
Overigens ben ik in Amerikaanse publicaties over het onderwerp wel consequent onderscheid tegengekomen tussen confucianisme en daoïsme. Ik acht de uitleg van Elst heel aannemelijk, maar zo te merken is die niet algeheel erkend.
10 oktober 2010
Discussie is zinloos
In de grond der zaak, zegt Zhuang Zi, zijn alle tegenstellingen eigenlijk spiegelingen. Discussies zijn verzandende woordspellen waarin elke uitkomst eigenlijk identiek is.
14 april 2010
Jezus de copyrightschender
"While there are indeed astounding similarities between the teachings of Jesus and those of Buddha (not to mention Lao-tzu, Confucius and the Hindu religion, all which seem to have included some version of the Golden Rule), it's more likely that these stem from what I believe to be logical and moral conclusions that any person in search of what is richt would come to, e.g.: that the preferable way to treat one another is with love and kindness; that pursuit of material gain is ultimately empty when measured against eternity; and that somehow, as human beings, we are alle connected spiritually."
- Christopher Moore in zijn verantwoording van Lamb
Je ziet vaak bij De Slegte van die boeken liggen die de overeenkomsten tussen de leer van Jezus en de leer van de Boeddha spellen. Het wordt niet al te hard geroepen, maar Rabbi Hillel, het zou qua leeftijd een opa kunnen zijn geweest van Jezus, verkondigde al dat je de naaste moet behandelen zoals jijzelf behandeld wilt worden. Jezus recyclede veel. Misschien heeft hij overgenomen wat hem als het juiste in de oren klonk. Misschien heeft de Heilige Geest hem ingefluisterd wat eerder bij anderen ingefluisterd is. Misschien is hij zelf op heldere wijze tot conclusies gekomen waarvan hij niet wist dat anderen zo ook al hadden gemaakt.
Het citaat van Christopher Moore betekent ook nog iets anders. Die Golden Rule, die hij omschrijft, die is op verschillende plaatsen opgekomen, zonder dat er bewijs is voor één enkele bron voor allen. Karen Armstrong heeft daar een ontzettend mooi boek over geschreven. De aanleiding voor de Gouden Regel is vermoedelijk een tijd geweest van veel dood en verderf aan de ene kant en een enorme welvaartsvlucht aan de andere kant. Die welvaartsvlucht zorgde voor de gelegenheid om, goed gevoed en aangekleed en met tijd omhanden, eens gedegen over de zin van het leven na te denken. De dood en verderf zorgde voor voeding voor de analyse. Het heeft toendertijd tot religieus-morele kaders geleid: wat God betreft is het gedrag van de Gouden Regel het ideale gedrag voor een harmonieuze samenleving. Maar in de tegenwoordige, areligieuze, westerse wereld is die Gouden Regel niet losgelaten. Juist eerder heruitgevonden op areligieuze basis. En dat is logisch: het gedrag van de Gouden Regel is waar, maar ongelovigen tonen aan dat een goddelijke ordonnantie daar niets mee te maken heeft. Het werkt in de praktijk nu eenmaal lekker en dat is de enige oorzaak dat de Gouden Regel goud is.
Misschien speelt er nog een beetje ontzag voor religies in mee. Dat de Gouden Regel op goddelijk voorschrift nog steeds wordt gehuldigd omdat zoveel diepgelovige mensen hun lichaam en hun verdere bezittingen hebben versleten voor de godsdienst. Ik weet dat niet zeker. Vittorio Messori schreef in zijn artikel dat er meer verontwaardigd gereageerd wordt op misbruik door kerkelijken dan op misbruik door scoutingleiders, omdat nog steeds (en misschien onbewust) er van kerkelijken wordt verwacht dat ze moreel sterker zijn. Beter. Ik weet dat niet. Ik weet wel dat ik in mijn vroomste jaren makkelijker op mijn woord werd geloofd en dat er veel mensen op de bres sprongen voor me, ook als ik dat niet vroeg. Er werd ook een beeld op mij geprojecteerd als een soort gedegenereerde Maria waar ik niet blij mee was. Ik heb me van tijd tot tijd geroepen gevoeld uit te leggen dat ik niet verlicht of een heilig boontje ben. Maar dat werd soms aangezien voor valse bescheidenheid. Het is eerder een stelling dan een terechte conclusie, maar ik denk wel dat kerkelijken nog steeds op een klein voetstukje staan.
Belangrijker vind ik het om aan te stippen dat de Gouden Regel zo areligieus als maar mogelijk nog steeds functioneert omdat er areligieus ook een hoge moraal wordt uitgedragen. Ik las gisteravond op Geen Stijl dat Ab Klink zou hebben beweerd dat ongelovigen meer tot geweld geneigd zijn dan gelovigen. Niet dat ik daar serieus op ga reageren. Mij lijkt dus dat als zowel in précolumbiaans Amerika, als in Afrika, als in préchristelijk Europa, als in het Midden-Oosten, als in die door Moore al genoemde Aziatische religies de Gouden Regel opkwam én als in al die genoemde religies ook al van oudsher sterk op elkaar gelijkende rituelen (van reiniging, van verbranding, van offerrandes, van onreinheid, van initiatie en volwassenheid en baringsrituelen), er eerder een psychologische achtergrond voor is dan een fluisterende Heilige Geest.
De menselijke behoefte aan rituelen, aan een moreel kader dat opvallend eensluidend is over de hele wereld en de menselijke behoefte aan verering van iconen zijn gedeelde karaktertrekken en niet veroorzaakt door Hogerhand. Zeker niet als Hogerhand volgens al die diehard gelovigen een poel is van afgoden en de Enige Ware, maar niet die die mijn buurman denkt dat de enige is. En als gelovigen die genoemde menselijke behoeften hebben, dan hebben de ongelovigen ze ook.
Conclusie: het morele kader van de gelovige is hetzelfde als dat van de ongelovige en God heeft er geen kloot mee van doen gehad. We hebben het zelf bedacht.
p.s. ga nou niet muggeziften dat het morele kader over abortus toch wel afwijkt. De Gouden Regel is veel fundamenteler dan foetusafzuiging.
- Christopher Moore in zijn verantwoording van Lamb
Je ziet vaak bij De Slegte van die boeken liggen die de overeenkomsten tussen de leer van Jezus en de leer van de Boeddha spellen. Het wordt niet al te hard geroepen, maar Rabbi Hillel, het zou qua leeftijd een opa kunnen zijn geweest van Jezus, verkondigde al dat je de naaste moet behandelen zoals jijzelf behandeld wilt worden. Jezus recyclede veel. Misschien heeft hij overgenomen wat hem als het juiste in de oren klonk. Misschien heeft de Heilige Geest hem ingefluisterd wat eerder bij anderen ingefluisterd is. Misschien is hij zelf op heldere wijze tot conclusies gekomen waarvan hij niet wist dat anderen zo ook al hadden gemaakt.
Het citaat van Christopher Moore betekent ook nog iets anders. Die Golden Rule, die hij omschrijft, die is op verschillende plaatsen opgekomen, zonder dat er bewijs is voor één enkele bron voor allen. Karen Armstrong heeft daar een ontzettend mooi boek over geschreven. De aanleiding voor de Gouden Regel is vermoedelijk een tijd geweest van veel dood en verderf aan de ene kant en een enorme welvaartsvlucht aan de andere kant. Die welvaartsvlucht zorgde voor de gelegenheid om, goed gevoed en aangekleed en met tijd omhanden, eens gedegen over de zin van het leven na te denken. De dood en verderf zorgde voor voeding voor de analyse. Het heeft toendertijd tot religieus-morele kaders geleid: wat God betreft is het gedrag van de Gouden Regel het ideale gedrag voor een harmonieuze samenleving. Maar in de tegenwoordige, areligieuze, westerse wereld is die Gouden Regel niet losgelaten. Juist eerder heruitgevonden op areligieuze basis. En dat is logisch: het gedrag van de Gouden Regel is waar, maar ongelovigen tonen aan dat een goddelijke ordonnantie daar niets mee te maken heeft. Het werkt in de praktijk nu eenmaal lekker en dat is de enige oorzaak dat de Gouden Regel goud is.
Misschien speelt er nog een beetje ontzag voor religies in mee. Dat de Gouden Regel op goddelijk voorschrift nog steeds wordt gehuldigd omdat zoveel diepgelovige mensen hun lichaam en hun verdere bezittingen hebben versleten voor de godsdienst. Ik weet dat niet zeker. Vittorio Messori schreef in zijn artikel dat er meer verontwaardigd gereageerd wordt op misbruik door kerkelijken dan op misbruik door scoutingleiders, omdat nog steeds (en misschien onbewust) er van kerkelijken wordt verwacht dat ze moreel sterker zijn. Beter. Ik weet dat niet. Ik weet wel dat ik in mijn vroomste jaren makkelijker op mijn woord werd geloofd en dat er veel mensen op de bres sprongen voor me, ook als ik dat niet vroeg. Er werd ook een beeld op mij geprojecteerd als een soort gedegenereerde Maria waar ik niet blij mee was. Ik heb me van tijd tot tijd geroepen gevoeld uit te leggen dat ik niet verlicht of een heilig boontje ben. Maar dat werd soms aangezien voor valse bescheidenheid. Het is eerder een stelling dan een terechte conclusie, maar ik denk wel dat kerkelijken nog steeds op een klein voetstukje staan.
Belangrijker vind ik het om aan te stippen dat de Gouden Regel zo areligieus als maar mogelijk nog steeds functioneert omdat er areligieus ook een hoge moraal wordt uitgedragen. Ik las gisteravond op Geen Stijl dat Ab Klink zou hebben beweerd dat ongelovigen meer tot geweld geneigd zijn dan gelovigen. Niet dat ik daar serieus op ga reageren. Mij lijkt dus dat als zowel in précolumbiaans Amerika, als in Afrika, als in préchristelijk Europa, als in het Midden-Oosten, als in die door Moore al genoemde Aziatische religies de Gouden Regel opkwam én als in al die genoemde religies ook al van oudsher sterk op elkaar gelijkende rituelen (van reiniging, van verbranding, van offerrandes, van onreinheid, van initiatie en volwassenheid en baringsrituelen), er eerder een psychologische achtergrond voor is dan een fluisterende Heilige Geest.
De menselijke behoefte aan rituelen, aan een moreel kader dat opvallend eensluidend is over de hele wereld en de menselijke behoefte aan verering van iconen zijn gedeelde karaktertrekken en niet veroorzaakt door Hogerhand. Zeker niet als Hogerhand volgens al die diehard gelovigen een poel is van afgoden en de Enige Ware, maar niet die die mijn buurman denkt dat de enige is. En als gelovigen die genoemde menselijke behoeften hebben, dan hebben de ongelovigen ze ook.
Conclusie: het morele kader van de gelovige is hetzelfde als dat van de ongelovige en God heeft er geen kloot mee van doen gehad. We hebben het zelf bedacht.
p.s. ga nou niet muggeziften dat het morele kader over abortus toch wel afwijkt. De Gouden Regel is veel fundamenteler dan foetusafzuiging.
27 januari 2010
Confucianisme
Kong Zi (Confucius) leefde ten tijde van Zhuang Zi. Als je zijn leer in één woord zou moeten omschrijven dan is dat het woord Li (rituelen). De Strijdende Staten in ogenschouw genomen, concludeerde Confucius dat deugd de spil is van goed samenleven. Goed samenleven tussen mensen en goed samenleven met de natuur. Confucius was ervan overtuigd dat deugd gestimuleerd en als voorwaarde werd gesteld wanneer men het hele leven ritualiseerde. Dus wanneer iedereen plichtmatig in al zijn doen en laten rituelen uitvoerde. Zo had het kind plichtmatige rituelen ten opzichte van de ouder. De koning plichtmatige rituelen ten opzichte van het volk. Het volk tegenover de koning, de man tegenover de vrouw, de vrouw tegenover de man, de ene mens tegenover de andere mens en de mensheid tegenover de natuur. Confucius geloofde in het bestaan van Tao en geloofde dat Tao negeren of er tegenin gaan leidde tot tegenslag, nodeloos uitstel en wangedrag. In zoverre komt de leer van Confucius overeen met het taoïsme. Hij draait van het taoïsme weg met zijn conclusie dat er plicht bestaat. En hij gaat nog verder door deze plicht tot in detail vast te leggen in vele rituelen.
Wie de Analecten leest, het beroemde geschrift van Confucius, stuit vele malen op het woord 'moet'. De mens is verplicht tegenover velen. Zhuang Zi bestreed dat. Je bent in zijn ogen niet eens verplicht tot de Tao. Het is alleen een verspilling van je eigen tijd en energie om tegen Tao in te gaan. Maar het staat je vrij te verspillen.
In de ogen van machthebbers komt het confucianisme beter uit dan het taoïsme. Een volk dat verplicht is ten opzichte van zijn leider is beter aan te sturen dan een volk dat om het even wat doet. Confucius werd bij zijn leven al uiterst populair. Hij werd raadgever. Althans, zo staat in de Zhuangzi te lezen. Zhuang Zi bekritiseert Confucius' beslissing deze machtige positie aan te nemen. Volgens Zhuang Zi streeft Confucius teveel naar eer. Dat kun je als kinnesinne van Zhuang Zi beschouwen, maar in het confucianisme is eer inderdaad uiterst belangrijk. Dit in tegenstelling tot het taoïsme. Confucianisten willen deugen en hun eer niet schaden. De sociale elite voelt zich zeer aangesproken tot deze leer en voor eeuwen bestaan het confucianisme, als leer en langzaam maar zeker als religie van de hogere kringen en het taoïsme, als volksleer en -religie naast elkaar.
De component religie komt bij het taoïsme voort uit het natuurgeloof. Bosgeesten, demonen, godinnen, de Gele Keizer en Lao Zi worden vereerd binnen geloofsgemeenschappen met sjamanistische geneesheren annex priesters aan het hoofd. Zhuang Zi werd verrassend genoeg nooit gecanoniseerd als godheid of heilige, maar bleef bestempeld als een filosoof. Er zijn over hem ook geen wonderverhalen de ronde gaan doen. Confucius overkomt dat echter wel. Hij wordt vereerd in tempels als een godenzoon. Beide religies bestaan nog steeds, ondanks de Culturele Revolutie.
De scheiding tussen de twee is niet zwart-wit. Confucius erkent, zoals gezegd, het bestaan van Tao. Alleen in ethiek verschillen de twee filosofieën als dag en nacht. Zouden we, bijvoorbeeld, in de veertiende eeuw van onze jaartelling aan een Chinees vragen of hij confucianist of taoïst is, dan zou hij geen van beide kanten expliciet kiezen. Vele Chinezen waren of zijn het beiden (ook bijvoorbeeld de hier eerder genoemde Sjoen Soe-Twan). Dat heeft ook met sociale status te maken. Wie het confucianisme aanhing, toonde zich iemand van goede statuur.
Verschillende keizers in de afgelopen eeuwen stimuleerden of bestreden één van beide filosofieën/religies. Al naar gelang hun voorkeur voor de Tao te Ching als regeringsfilosofie of de Analecten.
Mao, Marx indachtig, vond religie in welke vorm dan ook verderfelijk en bestreed beide godsdiensten. Het taoïsme als filosofie beschouwde hij daarnaast als een eersteklas oorzaak voor de achtergesteldheid van China. Het taoïsme streefde nooit naar verbetering van China's positie. De confucianistische filosofie heeft Mao wel gebruikt. Het individu dat zijn plicht heeft ten opzichte van het volk, dat paste prima in het maoïsme.
Tijdens de Culturele Revolutie zijn taoïstische tempels, kloosters en geschriften vernietigd. Kloosterlingen en kluizenaars werden verplicht gesteld naar dorpen en steden te verhuizen en mee te draaien in de verheffing van het volk. Sinds het bestaan van de Volksrepubliek China is er in China geen taoïstisch geschrift legaal gepubliceerd. Pas sinds een jaar of tien treden er mensen in het openbaar in China die zich taoïstisch meester noemen. Kristofer Schipper, woonachtig in China en taoïstisch meester, bezweert in Tao, de Geheime Religie van China, dat er geen historische taoïstische tempel meer te vinden is in China. Boeddhistische tempels zijn er wel. Ik weet niet waarom die in communistisch China dan wel zijn blijven staan. De taoïstische religie wordt op kleine schaal in eigen kring, meestal op het platteland en een beetje in het geniep beleden. Taoïstische instanties bestaan niet meer.
Volgens Kristofer Schipper heeft het taoïsme een klap gehad die het niet meer te boven zal komen. Op intellectueel en liturgisch vlak is er een gat geslagen in het taoïsme dat niet meer hersteld kan worden. Het taoïsme kan nu alleen nog maar groeien in een richting die het voorheen niet had. Oude kennis is verloren gegaan. Het is te merken in de zoektocht naar goede bronnen. Zoek je op het trefwoord Tao, dan vind je vele boeken in de esoterische richting. Van De Tao van Dialoog tot en met De Tao van de Seksueel Onverzadigbare Man. Over beide onderwerpen is in de klassieke taoïstische bronnen geen informatie te vinden. Ik zal in een volgende post terugkomen op verschillende facetten van de taoïstische religie, inclusief het alchemisme, waarbij het niet ejaculeren een middel was om een langere levensduur te betrachten. Dat heeft geen verband met onverzadigbaarheid.
Er is veel rommel te vinden en weinig kwaliteit. Dat maakt het lastig zekerheid te krijgen over wat werkelijk geleerd werd en wat niet. Een reden voor mij om hier op te schrijven wat ik inmiddels zeker en minder zeker weet, om zo de zaken toch op een rijtje te krijgen.
20 januari 2010
De boeken
Lao Zi was archivaris (hoe verzinnen ze het!) voor de staatsarchieven van de staat Zhou in ongeveerde zesde eeuw voor onze jaartelling, zo verhaalt de mythe over het ontstaan van de Tao te Ching. Teleurgesteld in zijn landgenoten, de gang van zaken en de plaatselijke politiek vertrok hij op zijn waterbuffel naar de Chinese westgrens. Vlak na zijn vertrek deed het gerucht al de ronde dat Lao Zi weg was gegaan en dit gerucht bereikte de grenswachter, zoals een gerucht altijd een ver persoon bereikt: gecorrumpeerd. De grenswachter had dus iets opgevangen over een wijs persoon wiens vertrek een groot verlies voor China zou zijn.
Toen Lao Zi op het dooie akkertje van de buffel naar de grenspoort sjokte, zag de grenswachter hem aankomen en hield hem halt. Uiteraard viel de vraag waarom Lao Zi wilde vertrekken en het antwoord was dat Lao Zi somber gestemd was geraakt. De grenswachter probeerde Lao Zi te overtuigen te blijven, probeerde hem op te beuren en stak 'm een veer in zijn reet over zijn grote wijsheid. Lao Zi gaf niet toe. De grenswachter zag dat het geen zin had en besloot Lao Zi een laatste verzoek te doen: zou hij, voor zijn vertrek, zijn belangrijkste lessen voor China op papier willen zetten? Lao Zi besloot dat te doen en schreef in uiterst kort tijdbestek het Boek van de Weg en de Deugd. Hij gaf de papieren aan de grenswachter, klom op zijn buffel en vertrok door de poort.
Het Boek van de Weg en de Deugd (de Tao te Ching) is het beroemdste boek uit het taoïsme. Het bestaat uit korte 'hoofdstukjes', zogenoemde logia (enkelvoud: logion; betekenis: losse uitspraken), en het is maar 81 van die logia groot. Lao Zi beschrijft in de eerste logion hoe een meester het leven beziet en in de latere logia, het overgrote deel, hoe een meesterlijke koning regeert. De Tao te Ching, die ik voor het typgemak in het vervolg de Laozi zal noemen) werd in korte tijd een boek met een grote reputatie en is nog steeds heel populair. De adviezen voor hoe een koning een meesterlijke koning kan worden, worden nu druk gelezen door managers (die het nooit zullen leren) of door mensen die de adviezen willen toepassen op meer basale dagelijkse situaties dan regeren.
De mythe over hoe de Laozi is ontstaan is zeker niet de enige mythe over de schrijver. Het is wel het enige verhaal dat de ronde doet over het ontstaan van het boek. Hoe de Laozi anders precies is ontstaan is onbekend. Over de schrijver Lao Zi doen nog veel meer bijzondere verhalen de ronde. Hij zou al oud geboren zijn, omdat hij 80 jaar in de buik van zijn moeder bleef. Deze moeder van hem zou een godin geweest zijn en ook Lao Zi wordt binnen de taoïstische religie beschouwd als een godheid.
Ben je westers en christelijk, dan denk je hierbij al gauw 'wat een onzin'. Maar je vergeet dan dat jouw geloof even extreem is. Ben je westers en atheïst, dan denk je hierbij al gauw 'dit is even grote onzin'. Dat de wetenschap waar je wel waarde aan hecht, ook niet meer is dan een onderlinge afspraak, vergeet je dan.
Ben je westers, religieus, maar niet christelijk, dan denk je hierbij al gauw 'ah, hier liggen dezelfde menselijke ideeën achter als bij die andere religies die ik inmiddels ken'. En aangezien ik in die derde categorie val, geef ik hier geen enkel weerwoord op. Ik kom op een later tijdstip nog terug op de taoïstische religie en het verband met de taoïstische filosofie. Zoals eerder gezegd: niet elke taoïst is ook religieus.
Zhuang Zi leefde ongeveer in de derde eeuw voor onze jaartelling. Hij is minder mythisch, maar 100% zeker van zijn bestaan zijn we ook niet. Het is wel stukken aannemelijker dan het bestaan van Lao Zi. Zhuang Zi was klerk in een laktuin in de staat Song. Een laktuin is een plantage van lakbomen. Uit de bomen wordt een vloeistof getapt (het zal je niet verbazen: lak), waarmee allerlei gebruiksvoorwerpen een mooie glimmende coating krijgen. China is beroemd om zijn gelakte voorwerpen. Zhuang Zi had een lullige baan bij de laktuin (wie mijn mening over archivistiek weet, ziet hier een verband met Lao Zi). Hij ontwikkelde zich verder in zijn vrije tijd en werd als privépersoon beroemd, maar heeft zijn baan nooit opgezegd. In zijn dagen waren de 'Honderd Scholen' zeer beroemd en invloedrijk. Die benaming slaat op de vele filosofische groeperingen die elkaar in discussies bestreden. Vergelijkbaar met het klassieke Athene. De eerder genoemde Hui Zi en uiteraard Confucius waren leidsmannen in zulke scholen en, ongeorganiseerd, had Zhuang Zi zijn eigen school. Hij bestreed de filosofieën van Hui Zi en Confucius, naast die van vele anderen.
Zhuang Zi wordt verondersteld twee geschriften geschreven te hebben, die samen de Zhuangzi vormen: de Innerlijke Geschriften en de Uiterlijke Geschriften. De Zhuangzi is een dik werk en ik heb het nog niet uit. Ik kan jullie daarom niet vertellen wat het verschil precies is tussen deze twee delen. Het is niet met zekerheid vast te stellen of Zhuang Zi werkelijk aan deze delen heeft meegeschreven. In de Uiterlijke Geschriften komen passages voor over het overlijden van Zhuang Zi. Zeker is dat leerlingen aan het werk geschreven hebben. Of dit directe leerlingen zijn van Zhuang Zi is ook in de mist van het verleden opgelost. Het oudste exemplaar dat gevonden is van de Zhuang Zi is van zes eeuwen na zijn leven. We hebben geen idee wie wanneer deze delen geschreven heeft. Alle hoofdstukken spelen wel in de eeuw van Zhuang Zi en beschrijven voor die eeuw actuele en urgente thema's. Dat maakt aannemelijk dat het een voor zijn eigen tijd geschreven boek is en geen terugblik op vroeger. In de Zhuangzi spelen de leidsmannen van verschillende van de Honderd Scholen een rol. Ook koningen en destijds mythische handwerkslieden hebben een rol. De Zhuangzi snijdt meer thema's aan dan de Laozi, die alleen over politiek gaat.
Naast deze twee standaardwerken zijn er nog een paar boeken die als taoïstische basisgeschriften bekend staan. Zoals: de Li Zi, de beruchte I Qing (I Ching) en de Dao Zang. Ik heb geen van deze boeken nog gelezen en dat is geen ramp. De kerngeschriften zijn De Laozi en de Zhuangzi. Zogezegd de bijbels van het taoïsme, ook voor de niet-religieuze taoïsten. De boeken zijn filosofisch van aard en spreken nauwelijks 'mysterietaal', zoals je dat in de Bijbel wel gewend bent.
In latere posts zal ik meer ingaan op de inhoud van de boeken. Ik zou het leuk vinden om op deze blog exegese van de boeken uit te voeren, met hulp van reagerende lezers. De boeken die ik tot nog toe over het taoïsme heb gelezen, bestaan ook uit exegetische hoofdstukken en ik ben het vaak met die interpretaties niet eens.
Toen Lao Zi op het dooie akkertje van de buffel naar de grenspoort sjokte, zag de grenswachter hem aankomen en hield hem halt. Uiteraard viel de vraag waarom Lao Zi wilde vertrekken en het antwoord was dat Lao Zi somber gestemd was geraakt. De grenswachter probeerde Lao Zi te overtuigen te blijven, probeerde hem op te beuren en stak 'm een veer in zijn reet over zijn grote wijsheid. Lao Zi gaf niet toe. De grenswachter zag dat het geen zin had en besloot Lao Zi een laatste verzoek te doen: zou hij, voor zijn vertrek, zijn belangrijkste lessen voor China op papier willen zetten? Lao Zi besloot dat te doen en schreef in uiterst kort tijdbestek het Boek van de Weg en de Deugd. Hij gaf de papieren aan de grenswachter, klom op zijn buffel en vertrok door de poort.
Het Boek van de Weg en de Deugd (de Tao te Ching) is het beroemdste boek uit het taoïsme. Het bestaat uit korte 'hoofdstukjes', zogenoemde logia (enkelvoud: logion; betekenis: losse uitspraken), en het is maar 81 van die logia groot. Lao Zi beschrijft in de eerste logion hoe een meester het leven beziet en in de latere logia, het overgrote deel, hoe een meesterlijke koning regeert. De Tao te Ching, die ik voor het typgemak in het vervolg de Laozi zal noemen) werd in korte tijd een boek met een grote reputatie en is nog steeds heel populair. De adviezen voor hoe een koning een meesterlijke koning kan worden, worden nu druk gelezen door managers (die het nooit zullen leren) of door mensen die de adviezen willen toepassen op meer basale dagelijkse situaties dan regeren.
De mythe over hoe de Laozi is ontstaan is zeker niet de enige mythe over de schrijver. Het is wel het enige verhaal dat de ronde doet over het ontstaan van het boek. Hoe de Laozi anders precies is ontstaan is onbekend. Over de schrijver Lao Zi doen nog veel meer bijzondere verhalen de ronde. Hij zou al oud geboren zijn, omdat hij 80 jaar in de buik van zijn moeder bleef. Deze moeder van hem zou een godin geweest zijn en ook Lao Zi wordt binnen de taoïstische religie beschouwd als een godheid.
Ben je westers en christelijk, dan denk je hierbij al gauw 'wat een onzin'. Maar je vergeet dan dat jouw geloof even extreem is. Ben je westers en atheïst, dan denk je hierbij al gauw 'dit is even grote onzin'. Dat de wetenschap waar je wel waarde aan hecht, ook niet meer is dan een onderlinge afspraak, vergeet je dan.
Ben je westers, religieus, maar niet christelijk, dan denk je hierbij al gauw 'ah, hier liggen dezelfde menselijke ideeën achter als bij die andere religies die ik inmiddels ken'. En aangezien ik in die derde categorie val, geef ik hier geen enkel weerwoord op. Ik kom op een later tijdstip nog terug op de taoïstische religie en het verband met de taoïstische filosofie. Zoals eerder gezegd: niet elke taoïst is ook religieus.
Zhuang Zi leefde ongeveer in de derde eeuw voor onze jaartelling. Hij is minder mythisch, maar 100% zeker van zijn bestaan zijn we ook niet. Het is wel stukken aannemelijker dan het bestaan van Lao Zi. Zhuang Zi was klerk in een laktuin in de staat Song. Een laktuin is een plantage van lakbomen. Uit de bomen wordt een vloeistof getapt (het zal je niet verbazen: lak), waarmee allerlei gebruiksvoorwerpen een mooie glimmende coating krijgen. China is beroemd om zijn gelakte voorwerpen. Zhuang Zi had een lullige baan bij de laktuin (wie mijn mening over archivistiek weet, ziet hier een verband met Lao Zi). Hij ontwikkelde zich verder in zijn vrije tijd en werd als privépersoon beroemd, maar heeft zijn baan nooit opgezegd. In zijn dagen waren de 'Honderd Scholen' zeer beroemd en invloedrijk. Die benaming slaat op de vele filosofische groeperingen die elkaar in discussies bestreden. Vergelijkbaar met het klassieke Athene. De eerder genoemde Hui Zi en uiteraard Confucius waren leidsmannen in zulke scholen en, ongeorganiseerd, had Zhuang Zi zijn eigen school. Hij bestreed de filosofieën van Hui Zi en Confucius, naast die van vele anderen.
Zhuang Zi wordt verondersteld twee geschriften geschreven te hebben, die samen de Zhuangzi vormen: de Innerlijke Geschriften en de Uiterlijke Geschriften. De Zhuangzi is een dik werk en ik heb het nog niet uit. Ik kan jullie daarom niet vertellen wat het verschil precies is tussen deze twee delen. Het is niet met zekerheid vast te stellen of Zhuang Zi werkelijk aan deze delen heeft meegeschreven. In de Uiterlijke Geschriften komen passages voor over het overlijden van Zhuang Zi. Zeker is dat leerlingen aan het werk geschreven hebben. Of dit directe leerlingen zijn van Zhuang Zi is ook in de mist van het verleden opgelost. Het oudste exemplaar dat gevonden is van de Zhuang Zi is van zes eeuwen na zijn leven. We hebben geen idee wie wanneer deze delen geschreven heeft. Alle hoofdstukken spelen wel in de eeuw van Zhuang Zi en beschrijven voor die eeuw actuele en urgente thema's. Dat maakt aannemelijk dat het een voor zijn eigen tijd geschreven boek is en geen terugblik op vroeger. In de Zhuangzi spelen de leidsmannen van verschillende van de Honderd Scholen een rol. Ook koningen en destijds mythische handwerkslieden hebben een rol. De Zhuangzi snijdt meer thema's aan dan de Laozi, die alleen over politiek gaat.
Naast deze twee standaardwerken zijn er nog een paar boeken die als taoïstische basisgeschriften bekend staan. Zoals: de Li Zi, de beruchte I Qing (I Ching) en de Dao Zang. Ik heb geen van deze boeken nog gelezen en dat is geen ramp. De kerngeschriften zijn De Laozi en de Zhuangzi. Zogezegd de bijbels van het taoïsme, ook voor de niet-religieuze taoïsten. De boeken zijn filosofisch van aard en spreken nauwelijks 'mysterietaal', zoals je dat in de Bijbel wel gewend bent.
In latere posts zal ik meer ingaan op de inhoud van de boeken. Ik zou het leuk vinden om op deze blog exegese van de boeken uit te voeren, met hulp van reagerende lezers. De boeken die ik tot nog toe over het taoïsme heb gelezen, bestaan ook uit exegetische hoofdstukken en ik ben het vaak met die interpretaties niet eens.
Het pinyin-systeem
Voordat ik begin met mijn half gejatte en zelf gebrouwen theorieën over het taoïsme, eerst even een korte uitleg over uitspraak en onderscheid van de Chinese termen. Ik vind het allemaal geweldig om te hebben kunnen leren en als het in deeltijd te doen was, zou ik overwegen sinologie te gaan studeren.
Voor de dagen van Mao (moge hij rotten in de hel) schreef men in het Westen de Chinese woorden fonetisch. Dat bracht in internationaal en wetenschappelijk verband uiteraard problemen, want fonetische spelling van Chinees in het Nederlands geeft een andere schrijfwijze van woorden dan in het Engels. In Leiden was sinologie al een redelijk geprofessionaliseerde studierichting en koplopers hoeven nooit snel te switchen. Daarom is daar deze fonetische spelling pas laat losgelaten.
Dat loslaten kwam toch wel want de Volksrepubliek zelf voerde het systeem van de pinyin-romanisatie in om Chinese woorden in Romeinse letters om te zetten. Een logica is er voor Nederlandstaligen moeilijk in te ontdekken. Je dient eerst te leren hoe je in pinyin dan wel een q of een c uit moet spreken om daarna geromaniseerd Chinees te kunnen lezen.
De geschiedenis heeft de in taoïsme geïnteresseerde lezer iets geholpen. Omdat Mao het taoïsme verketterde en bestreed, is de laatste decennia weinig uit de eerste hand gepubliceerd over het taoïsme. De mooiste boeken stammen uit de jaren 1930 (John Blofeld met name) en de schrijvers en de vertalers gebruiken dan nog fonetische Chinese spelling. Maar inmiddels is pinyin de internationale standaard en kun je, ik incluis, er eigenlijk niet omheen om Zhuangzi ook als zodanig op te schrijven, terwijl je het niet zo uitspreekt. Hieronder een lijstje met basisbegrippen. Voor uw gemak wanneer de hiernavolgende teksten over taoïsme u interesseren.
Pinyin: Zhuang Zi
Fonetisch: Tswang Tse
Korte uitleg: Meester Tswang (zi/tse betekent meester), taoïstisch filosoof en verondersteld schrijver van een deel van het naar hem genoemde boek.
Pinyin: Zhuangzi
Fonetisch: Tswangtse
Korte uitleg: Wanneer zi/tse aan het eerste woord vast is geschreven, wordt het boek bedoeld.
Pinyin: Lao Zi
Fonetisch: Lao Tse
Korte uitleg: Oude Meester, mythisch figuur die gezien wordt als de auteur van de Tao te Ching. Er gaan geweldige verhalen over hem de ronde. Gaan we het natuurlijk over hebben.
Pinyin: Lao Dan
Fonetisch: Lao Dan
Korte uitleg: Oude Langoor (ik verzin het niet), andere naam voor Lao Tse.
Pinyin: Tao te Ching
Fonetisch: Dao te Tsjing
Korte uitleg: Het boek van de Weg en de Deugd, meer nog het basisgeschrift over het taoïsme dan de Zhuangzi, hoewel het veel beperkter in opzet is. Dit boek gaat over taoïstische politiek. Het boek wordt ook wel de Laozi genoemd (inderdaad, hetzelfde aan elkaar plakken van de naam van de veronderstelde auteur als bij de Zhuangzi)
Pinyin: Taoïsme
Fonetisch: Dauwisme
Korte uitleg: Verzameling van een filosofische en verschillende religieuze stromingen die in China zijn ontstaan. Het veel-, heel veelgebruikte woord Tao spreek je dus uit als Dau.
Pinyin: Kong Zi
Fonetisch: Kong tse, maar beter bekend als Confucius
Korte uitleg: filosoof en stichter van het confucianisme. Onderwerp van kritiek in de Zhuangzi.
Pinyin: Chi
Fonetisch: Tsji
Korte uitleg: Religieus, ook wel natuurgeneeskundig principe. Leven, levenskracht, energie die door Tao wordt gefaciliteerd en alom aanwezig is. Sommigen zouden het als een filosofisch principe bestempelen, maar ik kan me daar niet in vinden.
Pinyin: Yin Yang
Fonetisch: Yin Yang
Korte uitleg: Filosofisch principe; het bestaan en het verband van schijnbaar tegengestelde krachten of kanten die eigenlijk niet tegengesteld, maar in elkaar opgaand zijn.
Pinyin: Wu wei
Fonetisch: Woe wei
Korte uitleg: 'Doen door niet te doen', een taoïstisch principe. Een oudere hippe, maar inmiddels corny geworden vertaling is 'go with the flow'.
Pinyin: Hu Zi
Fonetisch: Gwie Tse
Korte uitleg: filosoof en tijdgenoot van Meester Tswang. Onderwerp van vriendschappelijke kritiek in de Zhuangzi.
Geen idee wat het pinyin is voor de Gele Keizer, maar hij speelt in de Chinese mythologie een heel belangrijke rol. In de oudste dagen van de wereld, de tijd dat de Chinezen een land aan het opbouwen waren, zou de Gele Keizer geregeerd hebben. Hij was wijzer dan Salomo en wordt dan ook vereerd. In de taoïstische geschriften komt zijn naam voorbij.
In de geschiedenis van China is het Tijdperk van de Strijdende Staten ook belangrijk om te kennen. Ver nadat de Gele Keizer, als hij al bestaan heeft, van het wereldtoneel verdwenen was, ontstond een lang tijdperk van oorlog op oorlog op oorlog tussen de verschillende staten die op het Chinese grondgebied waren ontstaan. In de taoïstische geschriften komen verschillende van deze staten en de monarchjes van deze staten aan bod. Zhuangzi leefde ten tijde van de nasleep van het Tijdperk van de Strijdende Staten. Dit is een historisch tijdperk dat een groot effect heeft gehad op de Chinese mythologie en filosofie.
Nu is de spiekbrief wel af. De afgelopen jaren heb ik op internet druk gezocht naar pagina's die uitleg geven over het taoïsme en er is weinig. Wat er is, bestaat over het algemeen uit vertalingen van de Tao te Ching, met kleffe plaatjes erbij. Dit was voor mij extra reden om dit weblog op te schrijven wat ik tot nog toe gelezen en bij elkaar gescharreld heb, met daarbij mijn eigen conclusies. Voor mij is het prettig dat ik nu gestructureerd neer kan zetten wat in mijn hoofd ronddwaalt.
Wie er niets mee kan, is gebaat bij het overslaan van alle posts die het label taoïsme dragen. Wie wil reageren is bij deze van harte uitgenodigd!
Voor de dagen van Mao (moge hij rotten in de hel) schreef men in het Westen de Chinese woorden fonetisch. Dat bracht in internationaal en wetenschappelijk verband uiteraard problemen, want fonetische spelling van Chinees in het Nederlands geeft een andere schrijfwijze van woorden dan in het Engels. In Leiden was sinologie al een redelijk geprofessionaliseerde studierichting en koplopers hoeven nooit snel te switchen. Daarom is daar deze fonetische spelling pas laat losgelaten.
Dat loslaten kwam toch wel want de Volksrepubliek zelf voerde het systeem van de pinyin-romanisatie in om Chinese woorden in Romeinse letters om te zetten. Een logica is er voor Nederlandstaligen moeilijk in te ontdekken. Je dient eerst te leren hoe je in pinyin dan wel een q of een c uit moet spreken om daarna geromaniseerd Chinees te kunnen lezen.
De geschiedenis heeft de in taoïsme geïnteresseerde lezer iets geholpen. Omdat Mao het taoïsme verketterde en bestreed, is de laatste decennia weinig uit de eerste hand gepubliceerd over het taoïsme. De mooiste boeken stammen uit de jaren 1930 (John Blofeld met name) en de schrijvers en de vertalers gebruiken dan nog fonetische Chinese spelling. Maar inmiddels is pinyin de internationale standaard en kun je, ik incluis, er eigenlijk niet omheen om Zhuangzi ook als zodanig op te schrijven, terwijl je het niet zo uitspreekt. Hieronder een lijstje met basisbegrippen. Voor uw gemak wanneer de hiernavolgende teksten over taoïsme u interesseren.
Pinyin: Zhuang Zi
Fonetisch: Tswang Tse
Korte uitleg: Meester Tswang (zi/tse betekent meester), taoïstisch filosoof en verondersteld schrijver van een deel van het naar hem genoemde boek.
Pinyin: Zhuangzi
Fonetisch: Tswangtse
Korte uitleg: Wanneer zi/tse aan het eerste woord vast is geschreven, wordt het boek bedoeld.
Pinyin: Lao Zi
Fonetisch: Lao Tse
Korte uitleg: Oude Meester, mythisch figuur die gezien wordt als de auteur van de Tao te Ching. Er gaan geweldige verhalen over hem de ronde. Gaan we het natuurlijk over hebben.
Pinyin: Lao Dan
Fonetisch: Lao Dan
Korte uitleg: Oude Langoor (ik verzin het niet), andere naam voor Lao Tse.
Pinyin: Tao te Ching
Fonetisch: Dao te Tsjing
Korte uitleg: Het boek van de Weg en de Deugd, meer nog het basisgeschrift over het taoïsme dan de Zhuangzi, hoewel het veel beperkter in opzet is. Dit boek gaat over taoïstische politiek. Het boek wordt ook wel de Laozi genoemd (inderdaad, hetzelfde aan elkaar plakken van de naam van de veronderstelde auteur als bij de Zhuangzi)
Pinyin: Taoïsme
Fonetisch: Dauwisme
Korte uitleg: Verzameling van een filosofische en verschillende religieuze stromingen die in China zijn ontstaan. Het veel-, heel veelgebruikte woord Tao spreek je dus uit als Dau.
Pinyin: Kong Zi
Fonetisch: Kong tse, maar beter bekend als Confucius
Korte uitleg: filosoof en stichter van het confucianisme. Onderwerp van kritiek in de Zhuangzi.
Pinyin: Chi
Fonetisch: Tsji
Korte uitleg: Religieus, ook wel natuurgeneeskundig principe. Leven, levenskracht, energie die door Tao wordt gefaciliteerd en alom aanwezig is. Sommigen zouden het als een filosofisch principe bestempelen, maar ik kan me daar niet in vinden.
Pinyin: Yin Yang
Fonetisch: Yin Yang
Korte uitleg: Filosofisch principe; het bestaan en het verband van schijnbaar tegengestelde krachten of kanten die eigenlijk niet tegengesteld, maar in elkaar opgaand zijn.
Pinyin: Wu wei
Fonetisch: Woe wei
Korte uitleg: 'Doen door niet te doen', een taoïstisch principe. Een oudere hippe, maar inmiddels corny geworden vertaling is 'go with the flow'.
Pinyin: Hu Zi
Fonetisch: Gwie Tse
Korte uitleg: filosoof en tijdgenoot van Meester Tswang. Onderwerp van vriendschappelijke kritiek in de Zhuangzi.
Geen idee wat het pinyin is voor de Gele Keizer, maar hij speelt in de Chinese mythologie een heel belangrijke rol. In de oudste dagen van de wereld, de tijd dat de Chinezen een land aan het opbouwen waren, zou de Gele Keizer geregeerd hebben. Hij was wijzer dan Salomo en wordt dan ook vereerd. In de taoïstische geschriften komt zijn naam voorbij.
In de geschiedenis van China is het Tijdperk van de Strijdende Staten ook belangrijk om te kennen. Ver nadat de Gele Keizer, als hij al bestaan heeft, van het wereldtoneel verdwenen was, ontstond een lang tijdperk van oorlog op oorlog op oorlog tussen de verschillende staten die op het Chinese grondgebied waren ontstaan. In de taoïstische geschriften komen verschillende van deze staten en de monarchjes van deze staten aan bod. Zhuangzi leefde ten tijde van de nasleep van het Tijdperk van de Strijdende Staten. Dit is een historisch tijdperk dat een groot effect heeft gehad op de Chinese mythologie en filosofie.
Nu is de spiekbrief wel af. De afgelopen jaren heb ik op internet druk gezocht naar pagina's die uitleg geven over het taoïsme en er is weinig. Wat er is, bestaat over het algemeen uit vertalingen van de Tao te Ching, met kleffe plaatjes erbij. Dit was voor mij extra reden om dit weblog op te schrijven wat ik tot nog toe gelezen en bij elkaar gescharreld heb, met daarbij mijn eigen conclusies. Voor mij is het prettig dat ik nu gestructureerd neer kan zetten wat in mijn hoofd ronddwaalt.
Wie er niets mee kan, is gebaat bij het overslaan van alle posts die het label taoïsme dragen. Wie wil reageren is bij deze van harte uitgenodigd!
9 januari 2010
Hoezo dan taoïsme?
Dus ik zou taoïst zijn...Al jaren, maar sinds een paar jaar 'formeel'. Hoewel ik daar dan wel meteen bij zeg dat etiketten weinig waard zijn in oosters filosofisch perspectief. Want dat vele boeddhisten zich ook taoïst noemen (en ben je een chan-boeddhist = zen boeddhist, dan ben je ook in westerse ogen een taoïst. Chan is door de taoïsten uitgevonden). Ja, dus eigenlijk zou ik een zo-zo taoïst zijn. Maar wat bedoel ik daar dan mee? Wat bedoelen taoïsten? En wat weten we in z'n algemeenheid en objectief over taoïsme?
Kan een katholiek net als een confucianist, een boeddhist of een hindoe tegelijkertijd taoïst zijn? Volgens Thomas Merton wel. En hoewel ik hem er niet op betrapt heb, weet ik zeker dat Anselm Grün het zou bevestigen. Ik zie dat niet. Nu blijf ik Thomas Merton wel lezen, want wat hij kan, wil ik begrijpen. Een katholiek, mijns inziens, getuigt echter van verlossing door Christus en hoewel hij die Christus niet letterlijk als een persoon hoeft te beschouwen (vertrouw bovengenoemde heren er maar op), is die verlossing, een bevrijding van een aards, te doorploeteren lot, wel degelijk reëel.
Een taoïst herkent het lot niet als iets rots, zwaars of een beproeving. Het was niet de christologie die me moeite deed krijgen bij de vereniging van katholicisme en taoïsme. Het was precies die verlossingsleer. En wie niet gelooft ergens van verlost te moeten worden, gelooft niet in noodlot, in beproeving, in gebed, in zonde, in uitverkoring of in navolging.
Dat is niet een omslag geweest. Bidden deed ik al sinds mijn kinderjaren niet om iets af te smeken. Ik legde gebed altijd aan anderen uit als meditatie. Als contactleggen om het hebben van contact en niet als ruilhandel met God of het afdwingen van wensen. Niet dat ik daarmee aan wil geven dat ik 'dus' al die jaren al veel beter met God omging dan al die anderen. Dit is een volledig subjectief verhaal. De theorie van de wederopstanding deed me nooit iets. Zonde was iets wat we allemaal dagelijks bedrijven en waar vooral niet zwaar aan getild moet worden. Spijt, dat was de essentie van vergeving en niet zondiging. Navolgen van Jezus deed ik überhaupt niet. Zoals eerder geschreven: wat deed die man lullige dingen. Nog niet het minst indrukwekkend. Ik was dolblij met de heiligverklaringen van de laatste twee eeuwen. Die mensen hadden echt iets gepresteerd. Dat was na te volgen. En al doende raakte ik overwerkt...
Zoals ik in een eerdere post aangaf: bij het lezen van een populair boek over godsdienstwetenschap, ontdekte ik dat in het hoofdstuk Taoïsme stond wat ik al jaren beleed. Dat ik het niet eerder ontdekt had, komt omdat taoïsme door politiek-correcten wordt bestempeld als een atheïstische filosofie en daarom vaak niet tussen de godsdiensten uitgelegd staat. Ik herinner me ook dat ik in die dagen aan een internetkennis (zelfbenoemd gnosticus, verwant aan vrijmetselaars. Voor sommige van de lezers hier: ja die) vertelde dat volgens mij God bestaat, aanwezig is, immer actief is, maar niet op ons betrokken. Het Bijbelse principe dat wij Zijn evenbeeld zijn en daarom zijn sores zijn, deel ik niet. Ik speel met de gedachte dat God zich waarschijnlijk van de schepping én zijn rol daarin helemaal niet bewust is.
In een oudere post legde ik uit hoe iemand die gelooft dat God Zich waarschijnlijk niet bewust is, dan wel gelooft dat Hij een persoonlijke God is. Zodat deze persoon toch een theïst is. Binnen het taoïsme is daar geen leer over. Er zijn vele theorieën over de Tao. De eerste splitsing van meningen is al of Tao wel of niet goddelijk is. Een deel van de taoïsten wijst een goddelijke Tao af en is dus atheïst pur sang. Maar het taoïsme als geheel is dat niet. En er is verschil van mening of mensen die geen deel zijn van de Chinese cultuur wel taoïst kunnen zijn. In dat geval ben ik etiketloos. Het zij zo. Eén van de beginselen van taoïsme is dat redeneren over de Tao doelloos is. Aangezien doelloosheid het doel is van taoïsme, is redeneren terwijl je er niet uit zult komen een deugd. En daar vulde ik altij al met groot plezier elk vrij uur dat ik heb mee.
Nu beschuldigde ik in een recente post Lucia Rijker van pluk-en-mixboeddhisme. Verwijt de pot nu de ketel dat ze zwart ziet? Als de Chinese cultuur als ijkpunt geldt, dan heb ik inderdaad foutief een herkenbaar etiket geplakt op een eigen brouwsel. Aangezien er geen overeenstemming is over dat ijkpunt, durf ik verder te stappen. Kristofer Schipper, sinoloog en verantwoordelijk voor de Nederlandse vertaling van de Zhuangzi, heeft op een gegeven moment in zijn leven de ritus doorlopen die binnen de taoïstische religie (tak binnen het taoïsme) doorlopen moet worden om taoïstisch meester te worden. Het staat nu ook op zijn cv. Die Hollander is taoïstisch meester.
Hoewel een taoïst niet streeft, ben ik verontschuldigd door mijn beginnerstatus en kan ik nu nog gerust zeggen dat ik daar ook naar wil streven: taoïstisch meester worden. Door te lezen, te overdenken, te reageren en te luisteren. Typisch dat ik dat dan weer als laatste noem. Uiteraard wordt je geen meester door te doen. 'Doen' doet een taoïst niet.
Voor wie het leuk vindt (ikzelf met name) schrijf ik binnenkort een eigen uitleg over wat taoïsme is voor zover ik het weet. Om de vragen te beantwoorden die ik in de eerste alinea stelde.
Kan een katholiek net als een confucianist, een boeddhist of een hindoe tegelijkertijd taoïst zijn? Volgens Thomas Merton wel. En hoewel ik hem er niet op betrapt heb, weet ik zeker dat Anselm Grün het zou bevestigen. Ik zie dat niet. Nu blijf ik Thomas Merton wel lezen, want wat hij kan, wil ik begrijpen. Een katholiek, mijns inziens, getuigt echter van verlossing door Christus en hoewel hij die Christus niet letterlijk als een persoon hoeft te beschouwen (vertrouw bovengenoemde heren er maar op), is die verlossing, een bevrijding van een aards, te doorploeteren lot, wel degelijk reëel.
Een taoïst herkent het lot niet als iets rots, zwaars of een beproeving. Het was niet de christologie die me moeite deed krijgen bij de vereniging van katholicisme en taoïsme. Het was precies die verlossingsleer. En wie niet gelooft ergens van verlost te moeten worden, gelooft niet in noodlot, in beproeving, in gebed, in zonde, in uitverkoring of in navolging.
Dat is niet een omslag geweest. Bidden deed ik al sinds mijn kinderjaren niet om iets af te smeken. Ik legde gebed altijd aan anderen uit als meditatie. Als contactleggen om het hebben van contact en niet als ruilhandel met God of het afdwingen van wensen. Niet dat ik daarmee aan wil geven dat ik 'dus' al die jaren al veel beter met God omging dan al die anderen. Dit is een volledig subjectief verhaal. De theorie van de wederopstanding deed me nooit iets. Zonde was iets wat we allemaal dagelijks bedrijven en waar vooral niet zwaar aan getild moet worden. Spijt, dat was de essentie van vergeving en niet zondiging. Navolgen van Jezus deed ik überhaupt niet. Zoals eerder geschreven: wat deed die man lullige dingen. Nog niet het minst indrukwekkend. Ik was dolblij met de heiligverklaringen van de laatste twee eeuwen. Die mensen hadden echt iets gepresteerd. Dat was na te volgen. En al doende raakte ik overwerkt...
Zoals ik in een eerdere post aangaf: bij het lezen van een populair boek over godsdienstwetenschap, ontdekte ik dat in het hoofdstuk Taoïsme stond wat ik al jaren beleed. Dat ik het niet eerder ontdekt had, komt omdat taoïsme door politiek-correcten wordt bestempeld als een atheïstische filosofie en daarom vaak niet tussen de godsdiensten uitgelegd staat. Ik herinner me ook dat ik in die dagen aan een internetkennis (zelfbenoemd gnosticus, verwant aan vrijmetselaars. Voor sommige van de lezers hier: ja die) vertelde dat volgens mij God bestaat, aanwezig is, immer actief is, maar niet op ons betrokken. Het Bijbelse principe dat wij Zijn evenbeeld zijn en daarom zijn sores zijn, deel ik niet. Ik speel met de gedachte dat God zich waarschijnlijk van de schepping én zijn rol daarin helemaal niet bewust is.
In een oudere post legde ik uit hoe iemand die gelooft dat God Zich waarschijnlijk niet bewust is, dan wel gelooft dat Hij een persoonlijke God is. Zodat deze persoon toch een theïst is. Binnen het taoïsme is daar geen leer over. Er zijn vele theorieën over de Tao. De eerste splitsing van meningen is al of Tao wel of niet goddelijk is. Een deel van de taoïsten wijst een goddelijke Tao af en is dus atheïst pur sang. Maar het taoïsme als geheel is dat niet. En er is verschil van mening of mensen die geen deel zijn van de Chinese cultuur wel taoïst kunnen zijn. In dat geval ben ik etiketloos. Het zij zo. Eén van de beginselen van taoïsme is dat redeneren over de Tao doelloos is. Aangezien doelloosheid het doel is van taoïsme, is redeneren terwijl je er niet uit zult komen een deugd. En daar vulde ik altij al met groot plezier elk vrij uur dat ik heb mee.
Nu beschuldigde ik in een recente post Lucia Rijker van pluk-en-mixboeddhisme. Verwijt de pot nu de ketel dat ze zwart ziet? Als de Chinese cultuur als ijkpunt geldt, dan heb ik inderdaad foutief een herkenbaar etiket geplakt op een eigen brouwsel. Aangezien er geen overeenstemming is over dat ijkpunt, durf ik verder te stappen. Kristofer Schipper, sinoloog en verantwoordelijk voor de Nederlandse vertaling van de Zhuangzi, heeft op een gegeven moment in zijn leven de ritus doorlopen die binnen de taoïstische religie (tak binnen het taoïsme) doorlopen moet worden om taoïstisch meester te worden. Het staat nu ook op zijn cv. Die Hollander is taoïstisch meester.
Hoewel een taoïst niet streeft, ben ik verontschuldigd door mijn beginnerstatus en kan ik nu nog gerust zeggen dat ik daar ook naar wil streven: taoïstisch meester worden. Door te lezen, te overdenken, te reageren en te luisteren. Typisch dat ik dat dan weer als laatste noem. Uiteraard wordt je geen meester door te doen. 'Doen' doet een taoïst niet.
Voor wie het leuk vindt (ikzelf met name) schrijf ik binnenkort een eigen uitleg over wat taoïsme is voor zover ik het weet. Om de vragen te beantwoorden die ik in de eerste alinea stelde.
11 oktober 2009
De kennismaking met taoïsme
Hulde aan Huston Smith, die ik eerder hier al eens de grootste apologeet ter wereld noemde. Hij vind dat elke religie, tegelijkertijd, hartstikke gelijk heeft.
Zijn kinderlijke boek Why Religion Matters leerde me dat religie geen bullshit is en dat het verdedigbaar is. Zijn boek Religies van de Wereld, met die vreselijk lelijke kaft, bood me het hoofdstuk Taoïsme, wat ik vanaf de eerste pagina met een frons in mijn voorhoofd heb zitten lezen: dit is wat ík geloof!?! Al heel lang.
Ik zou nooit de Laozi en de Zhuangzi gevonden hebben zonder dat hoofdstuk. In eerste instantie heb ik nog nagezocht of taoïsme dan toch verenigbaar is gebleken met het katholicisme. Frater Thomas Merton verbond zijn christelijke mystiek met de Oost-aziatische. Het grote boek dat hij daarover schreef staat helaas alleen nog maar op mijn verlanglijstje. Ik heb wel zijn biografie Louteringsberg gelezen en wat is deze heilige man eigenlijk best wel een behoorlijke rukker, zeg.
Ik acht het zeer onwaarschijnlijk dat de filosofie die het universum eerbiedigt zoals het is en zich daar aan wil conformeren ergens overeen kan komen met de religie die verlossing verlangt uit het aardse. Maar wie weet kan dat ene boek van Merton een aspect aanwijzen dat ik simpelweg niet heb gezien.
Zijn kinderlijke boek Why Religion Matters leerde me dat religie geen bullshit is en dat het verdedigbaar is. Zijn boek Religies van de Wereld, met die vreselijk lelijke kaft, bood me het hoofdstuk Taoïsme, wat ik vanaf de eerste pagina met een frons in mijn voorhoofd heb zitten lezen: dit is wat ík geloof!?! Al heel lang.
Ik zou nooit de Laozi en de Zhuangzi gevonden hebben zonder dat hoofdstuk. In eerste instantie heb ik nog nagezocht of taoïsme dan toch verenigbaar is gebleken met het katholicisme. Frater Thomas Merton verbond zijn christelijke mystiek met de Oost-aziatische. Het grote boek dat hij daarover schreef staat helaas alleen nog maar op mijn verlanglijstje. Ik heb wel zijn biografie Louteringsberg gelezen en wat is deze heilige man eigenlijk best wel een behoorlijke rukker, zeg.
Ik acht het zeer onwaarschijnlijk dat de filosofie die het universum eerbiedigt zoals het is en zich daar aan wil conformeren ergens overeen kan komen met de religie die verlossing verlangt uit het aardse. Maar wie weet kan dat ene boek van Merton een aspect aanwijzen dat ik simpelweg niet heb gezien.
10 oktober 2009
De wijsheid van Zjoen Soe-Twan
"Tswang tse [Zhuang Zi] ontvouwt de beste ideeën van Lao Tse en werkt ze dieper uit.
Het is voldoende te leren hoe men van het leven kan genieten door alles te aanvaarden zoals het komt en op- en neergang te zien als gelijke kansen."
"Zo is het met alle dingen, alle eigenschappen, alle gedachten. Wijsheid is daar waar men de dingen neemt zoals ze zijn, zich geen zorgen maakt over prettig of nadelig, over zedelijk of onzedelijk, aantrekkelijk of gevaarlijk. De wereld is zoals ze is, een mensenleven is zoals het is. Het verlangen om ze te veranderen, kan en zal er niets aan veranderen. Houd ermee op de dingen een naam te geven. Sommige ervaringen verschaffen ons genot; een ander zou dezelfde ervaringen liever missen, maar omdat we ze nu eenmaal stuk voor stuk moeten meemaken, heeft het weinig zijn bang te zijn voor het onafwendbare."
- Zjoen Soe-Twan
Abonneren op:
Posts (Atom)