Dao jiao

Er is geen opleiding tot daoshi en dát toont het daoïsme in haar grond. Niets aan het daoïsme is geregeld zoals alle andere zaken geregeld zijn.


I know it is my road. I have loved it since the first time I read about it. I have had this faith since before I knew it had a name. It is my self.

Bedroefdheid

Ik was de afgelopen maanden niet ongelukkig omdat ik al zo lang buiten de kerk sta. Ik was ongelukkig omdat mij van verschillende kanten werd ontzegd mijzelf te zijn. Op mijn werk werd ik een bijhangsel. Mensen om mij heen foeterde geërgerd dat ik iemand anders moest worden. Dat ik niet mij kon blijven. Uit overlevingsinstinct veranderde ik en ik schreef ook niet meer. Maar nu de rust is weergekeerd (en voor hoe lang?), komt onherroepelijk mijn eigen persoonlijheid weer boven. Onuitroeibaar. Men duwt en peutert, maar ik kan enkel blijven die ik ben.

Zelfdestructie

Wat de mensheid nekt is onze onverzadigbare behoefte aan aandacht.

Huston Smith's omschrijving van het daoïsme

Ik zou willen kunnen omschrijven wat het betekende om te lezen dat alles wat ik voor waar houd al vervat was in een eeuwenoude en mij toch tot dan toe onbekende filosofie, maar ik kan er geen treffende woorden voor vinden.

Tim

Tim Ribberink ervoér gepest te worden. Woorden werden verdraaid, betekenissen verhangen. Hij had in het dorp van zijn ouders een leven gekregen dat eigenlijk niet van hem was. Er was een lichtpunt. In Zwolle had hij het beter naar zijn zin. En als hij naderhand meer van de wereld had gezien, had hij langzaam zijn eigen, echte leven gekregen.

Nee, de onzekerheid verdwijnt ook dan nooit. En Tilligte blijft dan vervelend om naartoe te gaan. Maar het is de kluistering via gewenning, de stilzwijgende afspraken van een kleine gemeenschap, die ervoor zorgen dat je een eens ontstane reputatie nauwelijks meer keert. Tim had opgebloeid na een verhuizing, op eigen benen staand en ontdekkend dat er heel veel meer mensen zijn zoals hij. Gelijkgestemde, stille, nadenkende, gevoelige mensen die hem hadden herkend in zijn doen en laten en daarom van hem hadden gehouden.

Het is één van de oplossingen, en een opluchting voor Tim, om voor de dood te kiezen. Ik begrijp Tim's beslissing, maar wat is het hem gegund dat hij zijn eigen leven in een eigen gekozen omgeving had kunnen ontdekken.


- De dood van Tim Ribberink, in alles een gewone leuke jongen, bleef in mijn gedachten na november 2012. En dat geldt voor heel veel mensen. Ik wilde er perse iets over schrijven.

Maakbaar

Toen mijn moeder me op mijn zesde de mogelijkheid gaf mijn naam te veranderen, leerde ze mij dat het leven maakbaar is. Ik ben gehecht geraakt aan de optie elke beslissing terug te kunnen draaien. Het is de reden waarom ik onbewust beslissingen die een definitief resultaat hebben weiger te maken. Het is de reden waarom ik de natuur de kans geef mij moeder te maken of juist niet. Zo hoef ik zelf dat besluit niet te nemen en kan de beslissing me door niemand, inclusief mijzelf, aangerekend worden.
Het is waarschijnlijk de reden waarom ik gewicht verlies en weer bij-eet. Omdat het me geruststelt dat ik zowel voor slank als voor dik kan kiezen. Slank zou mij een positievere bejegening door anderen opleveren. Meer aandacht. Maar die aandacht zou in mijn ogen de verkeerde intentie hebben. Ik wil niet naderen, want dan kan ik opgenomen worden als onderdeel van hen en niet meer individueel staan. Niet meer bewonderd worden, maar bezeten.

'Maakbaar' betekent, zo is mijn indruk, dat ik de meeste tijd nog alle kanten op kan en niets onwrikbaar is. Flexibiliteit is eigenlijk de kwaal van dit tijdperk.

Eerlijkheidshalve

Eerlijkheidshalve: ik ben nooit erg vroom geweest. Ik loog over naar de kerk gaan. Ik had altijd al moeite met gebed. Ik ben nooit heel dol geweest op de bijbel of Jezus en ik kreeg de kriebels van kerkelijke manifestaties. Eerlijkheidshalve: je kunt niet terug naar waar je nooit geweest bent. Ik ontwikkelde mij voortdurend in datgene wat bewondering oogstte bij anderen. Het is daarom des te meer wennen dat ik nog maar zelden wordt bewonderd. In ieder geval niet door gezonde mensen. Ik ben nooit katholiek geweest en kan het nu ook niet worden.

Qinci Yangdian, Bayun en Chenghuang Miao

Meerdere versies van meerdere blogposts zijn mijn hoofd doorgespookt over de tempels die ik bezocht heb in Shanghai. Over de inrichting, over de bezoekers, over de rituelen, over de goden en onsterfelijken, over de sfeer, de geur, de bouw, de gewaden...en het waren in mijn beleving stuk voor stuk saaie stukken. Ik heb tijdens mijn bezoek notities gemaakt, zodat ik allerlei details minder snel zou vergeten. Inmiddels heb ik besloten om die notities hier integraal over te nemen, want ze zijn zo slecht nog niet en het is een goede weergave van hoe veelzijdig de tempels mijn zintuigen overnamen.

Zo ontzettend veel gezien in China. Zo veel dat ik vrees te vergeten. De sterke behoefte Europees/Amerikaans te zijn. In hun museale opbouw. In hun planologie. Alleen de architectuur wilde nog steeds Chinese thema's gebruiken. Ik ben bewonderd om mijn haar, mijn ogen, mijn lengte. Ik ben tegelijkertijd ook (prettig) onverschillig bejegend en ik ben gewaardeerd omdat ik een achteraf gelegen daoïstische tempel bezocht.

Een aantal zich herhalende gedachten terwijl ik de daoïstische tempels bezocht:
Het ruikt hier zo lekker naar jasmijn en is hier zo vredig. Het lijkt uiterlijk op het katholicisme. Met heiligen. Met beelden. met wierook. Met bloemen. Met altaren. Zoals ik in Spakenburg jaloers was dat ik geen streekdracht had, was ik in de tempel jaloers dat ik geen deelgenoot was. Het is allemaal ook puur egoïsme. Ik zal nooit deelgenoot zijn van daoïstische rituelen als ik geen Chinees begrijp en ik zal geen energie steken in het leren van Chinees.

Het vlotte beeld dat ik heb van het daoïsme strookt niet met de werkelijkheid. De boekjes uit de bieb spreken niet over het echte daoïsme. Het is prachtig. Het is vredig. Het ruikt er heerlijk. Ik herken de beelden en de bedoelingen, maar ik versta de ceremonie niet. Het viel me op dat ik helemaal geen vrouwelijke daoshi heb gezien. In zo'n wereldstad. Ik vond het stoer de geplukte kip en de spartelende vis geofferd te zien. Ik zag een zaal waarin overledenen werden herdacht. Ik zag de zware houten constructie waarmee de tempels gebouwd zijn. Die prachtige daken met de Zuivere Drie of onsterfelijken erop gesposteerd. De klok met de daarop te mikken dwarsbalk schuin boven de ingang. De hoge smalle deuren. De herrie bij een offer. Van trommels, bekkens en fluiten. De nasale zang. Ik zag beelden van een liefdespaar verbonden aan elkaar door een rode draad, en ik kon geen vergelijking maken met een verhaal in het christendom. Dat kan heel goed aan mij liggen. Volgens mij heeft het christendom geen liefdesstel in de overlevering. Ruth en Boaz trouwden met elkaar na plichtpleging. Jozef mint Maria niet. Was het niet Izaak die dolverliefd achter Rebecca aanzat en jaren voor haar vader werkte? Over haar verliefdheid gaat het verhaal niet. David zat achter Batseba aan, maar wat zij dacht, lees je niet. Het christendom en het jodendom lijken zo de vreemde eenden in de bijt. Geen onmogelijke liefdes en stervenden van liefdesverdriet, waarna de liefde toch doorgang vindt of fataal is. Hooglied vertelt niet over offers die zijn gebracht. Wat vreemd dat zo'n klassiek verhaal niet verteld wordt.

Het godendom in de tempels draait voor een groot deel om de helleheren, die verschillende hellen bestieren en bij wie je bidt ter voorkoming van straf. Biddend voor mildheid, of misschien biddend dat een vijand gehaald moge worden. Kleinere kamers waren gereserveerd voor goden ter bescherming tegen kwade geesten of belegering, ter stimulans van persoonlijke welvaart, gezondheid en een lang leven. Meerdere goden ter genezing van ziekten. Goden voor het huwelijksleven, het gezin en vruchtbaarheid (vrouwen, zoals bijna standaard). Geen goden voor uitzonderlijke doelen en altijd ter bevordering van persoonlijke doelen.

Winkelen

Waarom wordt winkelen beschouwd als banaal? Kunnen we niet genieten van de schoonheid van een aanschaf? Het plezier van bezit? Het selecteren van het voor jou juiste product? Winkelen is een sport. Goed winkelen is een kunst.

Christian Taoism

Thoughtlessness brings misery,
but misery brings insight.

Laziness brings frustration,
but frustration brings action.

Weakness brings struggle,
but struggle brings strength.

Folly brings defeat,
but defeat brings wisdom.

- Van Christian Taoism, wat een fantastisch blog is.

Bijbel

Maar weinig boeken zijn zo rijk als de Bijbel en dan met name het Oude Testament. Je zult relatief gemakkelijk drie tekstlagen kunnen ontdekken en daarna rustig alsnog drie tekstlagen daar weer onder. Voor een boek uit die periode een prestatie van grote klasse. Zo veel redactie en toch een redelijk samenhangende, heel sterke tekst.

De Zhuangzi en de Liezi stammen uit dezelfde tijd als het Nieuwe Testament en zijn, in tegenstelling tot het Nieuwe Testament, lange tijd beschikbaar geweest voor allerlei vormen van redactie. Toch hebben deze teksten niet de rijkdom gekregen die het Oude Testament wel heeft. Er is geredigeerd, maar de tekst is niet geslepen. De toon eenzijdiger en de verhalen zijn in vergelijking met de Joodse bijbel eendimensionaler.

Het Nieuwe Testament heeft daarentegen nooit die jaren en jaren van polijsten gehad en het is dan ook literair een stiefkind. Een onwaardig sluitstuk. Publicaties die de literaire kunsten van de Bijbel waarderen, zijn ook altijd vele malen korter over een boek uit het Nieuwe Testament dan over een boek uit het Oude, ongeacht de lengte van de desbetreffende boeken. In het Nieuwe Testament kun je, door de snelle ontwikkeling tot canoniek werk, hooguit twee of drie tekstlagen ontdekken.

Dat neemt overigens mijn stelling niet weg dat een goed schrijver elk boek uit het Nieuwe Testament had kunnen bedenken. Ik lees soms wel eens het argument dat het evangelie waargebeurd moet zijn, omdat het niet bij elkaar te verzinnen valt. Dat is een schromelijke onderschatting van duizenden auteurs. Je hebt andere argumenten nodig om te pleiten voor de historiciteit van de verhalen in het Nieuwe Testament.

Niet meetellen

Het zijn altijd de mensen die geen spoor van zich achterlaten die ik het meest bewonder. Zowel het daoïsme als het christendom raden af om te schitteren en te stralen. Het is het enige juiste, het enige goede om steeds minder aandacht te genereren. Weliswaar in het begin niet leuk om te constateren dat je niet meetelt, maar de realisatie in tweede instantie dat je niet mee hoeft te doen, dat je niet hoeft te conformeren, dat je - wat je ook maar probeert - nooit mee zult tellen, is een geruststelling en een geluk.

Ik wou dat iemand me op jonge leeftijd al had verteld dat ik me de moeite kon besparen om mee te doen met de massa. Vaak slaag ik niet, maar wanneer ik na hard werken slaag blijkt altijd weer dat de massa het helemaal niet leuk heeft. Dat wat hen gelukkig maakt mij juist niet gelukkig maakt. Het is vervelend om raar gevonden te worden en niet te kunnen uitleggen waarom jij niet geïnteresseerd bent in wat anderen zo boeiend vinden, maar een andere keuze is er niet. Toneelspelen dat je precies overeenkomt met de groep leidt helemaal nergens toe.

Stof

Sinds die avond staat deze choreografie in mijn geheugen gegrift. Mooi. Ingenieus.


Helaas, wel slechte beeldkwaliteit.

Ander concept

Als je vanuit China naar het Midden-Oosten trekt, kun je je verbazen over die tot de mens sprekende Ene God. Dat is een vinding! Dat zou bij de Chinezen niet opgekomen zijn. Het slaat je met stomheid en ik ga er heerlijk traag over doen het te proberen te begrijpen.

- gedachte die bij mij opkwam tijdens het lezen van Chinese literatuur. De basisprincipes wijken al zo af. Ik moest het even noteren.

Mooi

"Gathering up knowledge from endless books is known as intelligence. Knowing how to sip tea from a cup, look at the clouds, laugh with the wind, be one with the rain that falls, that is wisdom. Give up those things that pass for brilliance in this society and instead focus on merging with the universe. Do not shout from the mountaintop when a whisper will do. The smartest people in the world are not the ones with a P.H.D., M.D., C.F.P. or some other artificial title but those who are one with T.A.O"

- Gejat van Roshi Hogan 

Fictief genoegen

Gewaardeerd worden is een fictief genoegen. Het is voor overleven voldoende om niet veracht te worden. Het is niet handig om geliefd te zijn. Wie hoog stijgt kan diep vallen. Het is voldoende om een aspect gevonden te worden. Een aanwezigheid. Dat is het ideaal. 'Ik ben er gewoon'. En als aanwezigheid vanzelfsprekend gevonden of vergeten te worden is niet erg. Zolang je maar niet (bewust) onder de voet gelopen wordt.

Verwijzing: de noodzaak van liberaal katholicisme

IJzersterke blogpost over de noodzaak van liberaal (ofwel heterodox) katholicisme. Prachtig eerbetoon aan een zo'n pater waar zo langzamerhand een ernstig tekort aan ontstaat.

http://vrouwkevanstavast.wordpress.com/2010/11/26/de-barmhartige-samaritaan/

_

Waar is het me om te doen?

"Er is een wereld ontstaan waarin je denkt recht te hebben op geluk. (...)

Mijn centrale vraag was: kun je zelf bepalen hoeveel vertrouwen je in jezelf hebt? Want ik had die mislukte liefdesrelatie achter de rug en mijn zelfvertrouwen was ondermijnd. Ik wilde weten: kun je daar zelf wat aan doen of moet dat van anderen komen? Ik ontdekte dat mensen heel autonoom kunnen zijn en tot persoonlijke groei en integriteit kunnen komen, maar dat begint meestal pas als ze zich eerst door anderen gewaardeerd en geaccepteerd voelen. Dat is de basis of de springplank voor al die zogenaamde onafhankelijkheid. (...)

Mensen hebben, dat is aangetoond, een te geflatteerd beeld van zichzelf. Ze vegen hun eigen tekortkomingen een beetje onder de mat. De meeste mensen vinden zichzelf beter dan gemiddeld. Maar wat je niet ziet, en waar in mijn vakgebied ook weinig over geschreven wordt, is dat bijna iedereen onder de oppervlakte ook heel vaak twijfelt over zichzelf, onzeker is, bang is om tekort te schieten of er niet bij te horen.

Neem een vrouw die te dik is. Die denkt heel vaak: ik ben te dik. Als ze een te strakke broek aantrekt, denkt ze: ik werk die paar pondjes er wel vanaf. En als iemand anders tegen haar zegt: "Daar mogen wel wat pondjes vanaf", dan wordt ze kwaad. terwijl zij dat al de hele dag denkt!

Beide reacties - piekeren over dik zijn en kwaad reageren - hebben dezelfde oorzaak, namelijk de gedachte: ik mag niet dik zijn. Die zorgt ervoor dat je tobt over hoe je alles beheersbaar kunt maken, en ook dat je die ander, die jou eraan herinnert de pan in wil hakken. (...)

Niet denken: wat wil ik hebben, maar wat wil ik zijn? Wat is heilig voor me? Waar wil ik niet mee sjoemelen? (...)

Principes moet je niet uitdragen om te laten zien: kijk eens, ik heb heus wel principes. Je moet ze hébben, en dat blijkt dan wel. Als er wordt getwijfeld aan je geloofwaardigheid, moet je niet een communicatieadviseur inhuren om te bedenken hoe je geloofwaardig overkomt, maar naarbinnen kijken: ja, waar geloof ik eigenlijk in? Waar is het me om te doen?"

- Roos Vonk

Misantropie is doorgewinterde filantropie

"De behoefte aan kranten neemt sterk af. Klopt als de pest: de krant is er alleen maar om de gedachten van mensen te bevestigen, om het gebrek aan fantasie dat ze hebben, de vage vermoedens, in het achterhoofd, om dat gedrukt te zien."

- W.L. Brugsma in een interview in 1974

"Ik heb nooit, nooit spijt gehad van de kampjaren - je leerde hoe de maatschappij eruitziet en dat is, eh, niet vrolijk. (...)

"Ik weet vrij precies waarom groepen bepaalde dingen doen. Daarin ben ik geen outsider maar een superinsider - omdat ik weet waarom. En in conflicten ben ik eerder geneigd om medelijden met de daders te hebben dan met de slachtoffers. Woede en drift gelden mijn medestanders. Ik vind veel mensen enge wezens."

- Ook W.L. Brugsma

Mijn broeders hoeder

Gelukkig kun je je vrienden kiezen. En gelukkig kun je je familie niet kiezen. Ik zou van de mijne allang afscheid hebben genomen en als gevolg daarvan nooit zo geïntrigeerd kunnen raken als ik nu ben. Ik heb een grote familie. Mijn moeder heeft zeven broers en zussen. Mijn vader heeft er negen. Op een enkele uitzondering na hebben al die broers en zussen zich ook weer voortgeplant. Als het niet zo onbeschaafd was zou ik een blog bij kunnen houden over mijn familie met al hun verwikkelingen en hun excentrieke trekjes. Niet dat ik de illusie heb de enige te zijn met vreemde familieleden.

Op dit moment is mijn vader furieus. Op zijn familie. Dat komt hoogst zelden voor. Van ons gezin is hij degene die het beste met zijn familie overweg kan. Een tante van mij is ongeneeslijk ziek. Omdat haar privacy meer waard is dan dit tekstje beperk ik me wat haar situatie betreft tot een uitdrukking: mijn tante doet een Sylvia Millecam. De eerste jaren van haar ziekte - als ik het me goed herinner is nu zo'n vier jaar bekend wat ze heeft - maakte ze er al geen geheim van dat ze op eigenzinnige wijze met haar situatie omging en daar zijn maar spaarzaam tegenreacties op geweest. Inmiddels is ze ernstig achteruit gegaan en lijdt het tot dramatische situaties. Allereerst is het zichtbaar en voel je medelijden of soms zelfs plaatsvervangende schaamte, daarnaast is het uiteraard onderwerp van gesprek en hebben tegenstrijdige signalen van haar kant geleid tot hulpweigering door anderen.

Zo omschreven klinkt het negatief vanuit mijn perspectief, laat ik daarom verduidelijken dat ik in deze situatie een relatieve buitenstaander ben. Ik heb mijn tante in de afgelopen vier jaar twee keer gezien en hoewel ik schrok van haar uiterlijk heb ik geen positie gehad om iets anders te bespreken dan gezellige keuvelonderwerpen. Ik ben niet degene die lijdt onder haar achteruitgang. Ze heeft wel een man, een moeder en haar broers en zussen, voor zover zij betrokken zijn bij haar situatie. Ik ken de exacte meningen niet, maar wat ik hoor klinkt naar verdriet en verbazing.

Het zit in mijn vaders karakter om hulp te geven als er om gevraagd wordt. Hij is zodoende betrokkene geworden. Hij merkt de staat van haar gezondheid en ziet wat ze nog wel kan en wat ze inmiddels niet meer kan. Dat alleen al doet hem zeer. Het wordt nog versterkt door het verdriet dat mijn oma bij hem ontlaadt. Mijn vader is fanatiek lezer van skepsis.nl, Simon Rozendaal en alles wat hij te pakken kan krijgen over voeding. Hij heeft mijn tante meermaals verteld over wat hij heeft gelezen en hij heeft in de wandelgangen met artsen gesproken over de algemene loop van de ziekte die ze heeft en de mogelijkheden die er zijn. Het is voor hem niet te begrijpen dat ze een andere weg kiest.

Onder mijn andere ooms en tantes leeft ook spanning en ondertussen heeft een aantal van hen gezegd niet meer elke minuut voor haar klaar te (kunnen) staan. Ik kan me herinneren dat er eerder een felle discussie heeft gewoed met mijn tante, voor zover ze er aan deel kon nemen, maar deze zomer is het weer raak. Mijn vader heeft haar een brief geschreven met het dringende verzoek naar een reguliere arts te gaan en met de geruststellende mededeling dat er iets aan haar conditie te doen is. Dat ze zich beter zal voelen. Mijn tante reageerde verbolgen. Het is haar keuze en die zou haar gelaten moeten worden. Ze hebben elkaar over de telefoon gesproken en dat moet een heftig gesprek zijn geweest want mijn vader is er nog steeds van onder de indruk. In de spanning van het moment heeft mijn vader zijn broers en zussen bij de discussie betrokken en hen een kopie gestuurd van de brief. De reacties waren niet zoals hij verwachtte. Door mijn vader samengevat luidden ze: "wij zijn liberaal en ze volgt haar eigen keuze."  Dat mijn vader bakzeil haalde was natuurlijk al niet leuk, maar de uitleg was voor hem onbegrijpelijk en dat merkte ik toen hij zijn verhaal bij mij deed.

We komen, zoals jullie weten, uit een katholieke omgeving. Mijn moeder is ietwat traditioneler opgevoed en hoewel ze het zelf niet echt door schijnt te hebben is ze ook wat ritualistischer en in mijn ogen traditioneler katholiek. Ik hou zielsveel van haar. Ze is mijn grote voorbeeld. Mijn vaders ouders, mijn opa en oma uiteraard, waren wat rebelser en hun gezin is meer geseculariseerd dan dat van mijn moeders kant. Het zijn succesvolle mensen en hoewel ik ze amusant eigenaardig vind, erken ik ook direct dat ze moreel gewoon deugen. Hun liberale standpunt begrijp ik dan ook. Mijn vader is ook geen kerkelijk mens maar ik omschrijf hem dubbel en dwars als een AMB-er. Daar ben ik mee opgegroeid en zodoende raakte ik uiteraard vrijzinnig katholiek. De kritiek op de voormalige AMB glijdt dan ook van me af als snot van een kluisdeur. Ik kom uit een AMB-nest.

"Ja, líberaaal", snoof mijn vader in ons gesprek, "wordt dat er bij gesleept!" In zijn ogen is dit geen kwestie van verschil in filosofie. Mijn vaders loopbaan speelde zich af in de hulpverlening en hij was heel erg goed in zijn werk. Hij beschouwt zichzelf ook als liberaal, maar het komt in zijn moreel kader gewoon niet voor dat iemand het recht heeft zichzelf te gronde te richten. Zou hij dat wel gedacht hebben dan zou hij zijn werk niet hebben kunnen doen. Als je Genesis 4 aan mijn vader zou voorleggen dan zou hij de bijbeltekst weg hebben geschoven. Oud boek, niet relevant voor de discussie, en diskwalificerend, maar toen hij mij zijn verhaal vertelde was dat wel wat ik dacht: mijn vader is zijn broeders hoeder en geen enkele discussie had hem daar vanaf kunnen brengen omdat die houding in zijn systeem zit.

Het standpunt van mijn ooms en tantes is gerechtvaardigd. Mijn tante dient zelf te kunnen beslissen over haar leven. Mijn ooms en tantes houden van mijn tante en tonen haar dat door haar beslissing te respecteren. Mijn vader houdt van mijn tante en toont dat door de wil haar situatie te verbeteren. Mijn tante wijst het af en dat neemt mijn vaders vrees niet weg.

Ik heb naderhand gepeinsd over dat 'mijn broeders hoeder'. Ieder het recht geven zijn eigen leven in te richten is iemand de meest volledig mogelijke vrijheid gunnen en dus ethisch goed. Maar is het, vanuit een ander oogpunt bekeken, niet vaak zo dat mensen de volledige kennis niet hebben om een juiste beslissing te nemen? Hoe kan mijn tante in haar situatie alle voors en tegens hebben beoordeeld? Hoe weten wij de voors en tegens van reguliere versus alternatieve geneeskunde? Vroeger, in discussies over bijvoorbeeld euthanasie, verdedigde ik het kerkelijke standpunt dat de mens niet ten volle kan weten wat het beste is voor hem. Met het ultieme bewijs dat we voortdurend in dezelfde vallen trappen. Dat standpunt verdween toen ik het christendom vaarwel zei. Boven de mens geen hogere macht die onze beslissingen voor ons kan nemen, tenzij je de Tao heel strikt zou kunnen volgen, maar de Tao is zo duidelijk niet in zijn signalen. Nu, inmiddels, denk ik er weer over na. Er is geen hogere macht waar we ons op kunnen verlaten, maar dat neemt niet weg dat onze beslissingen gemankeerd zijn.
Groot respect voor mijn vaders niet aflatende zorg.