Ik vond dit boek online en het sprak me aan omdat het boeddhisme me niet aanspreekt. In de leer van het boeddhisme (kort door de bocht: 'alles is lijden') herken ik niets. Zenboeddhisme beoordeelde ik iets positiever dan mahayana boeddhisme, maar dat bleek te komen omdat Chan boeddhisme (zen boeddhisme) een adaptatie van het daoïsme is. Daarnaast stoort het me dat het boeddhisme zo'n uitermate positief imago heeft bij mensen die het niet kennen, terwijl ik die positiviteit in de leer zelf helemaal niet terug zie. Ben ik nou zo achterdochtig of zijn de anderen naïef? Ook de Dalai Lama heb ik nog niet kunnen betrappen op diepzinnig goed advies.
Voordat ik De Donkere Zijde van het Boeddhisme kocht, heb ik eerst een ander boek van Koenraad Elst van de bibliotheek geleend. Dit om te testen of Elst niet zo zwaar Vlaams schrijft dat ik het niet meer goed kan volgen. Dat kom voor. Gelukkig schrijft Elst niet alleen heel standaard Nederlands, hij schrijft ook prikkelend, bondig en nuchter. Ik had De Moord op de Mahatma geleend van de bieb en hoewel de moord op Gandhi zich niet bijster op mijn belangstelling mag verheugen, heb ik het boek gemakkelijk uitgelezen. De moord, de politieke situatie van dat moment en de rol van Gandhi zaten anders in elkaar dan over het algemeen gedacht wordt. Niet dat de moord rechtmatig verklaard kan worden. Wat Elst doet is Gandhi's heligheid reduceren tot de menselijke rol die hij gehad heeft. En daar houd ik in ieder geval heel erg van.
Elst is geschoold in de Indiase en de Chinese cultuur. Je zou hem kunnen betichten van een lichte voorkeur voor het hindoeïme, in tegenstelling tot het boeddhisme, maar daar is hij te nuchter voor. Overigens blijkt zijn kennis van het onderwerp alleen al uit zijn benaming van het onderwerp. Hindoeïsme is een bedachte kulterm om alles te verzamelen wat in India aan godsdienst beleden wordt. De grootste groep zijn de Brahmanen en die betitelt Elst consequent bij hun eigen naam. Sommige boeken die godsdienst bekritiseren zijn overduidelijk geschreven door ex-belijders of anderszins door die godsdienst benadeelden. De zure lucht van hun gramschap dampt dan van de pagina's af. Dat is heerlijke lectuur; irrationeel bashen. Maar de boodschap van het boek kun je niet meer serieus nemen. Ergens had ik gehoopt dat Elst ook zo'n boek had geschreven. Een ellenlange litanie tegen de bewierrookte kaalkopjes van de Boeddha. Dat doet Elst niet. Hij is in flinke delen van het boek zeer positief over het boeddhisme. Zo zijn ze nooit een godsdienstoorlog gestart en doen ze niet aan zending. Stille meditatie is bewezen fysiek gezond en de Boeddha stelde verplicht dat nooit een dier geslacht zou worden voor een boeddhist (idealiter is dat dan ook nooit gebeurd).
Maar de Boeddha was wel een man van zijn tijd. Buitengewoon vrouwonvriendelijk, er niet toe te brengen om het kastesysteem te bestrijden. neerkijkend op de onaanraakbaren, zich de steun aanleunend van de rijken, zijn gezin in de steek latend, zijn monniken verbiedend te werken en de maatschappij verplichtend zijn naar persoonlijke verlichting zoekende orde te onderhouden.
Het boeddhisme heeft altijd de heersende klasse gesteund wanneer zij de boeddhisten steunden. Ze geloofden in de status quo want alles is lijden, dus waarom zou je iets aan de aardse hel willen veranderen? Het boeddhisme was escapisme. Om hun eigen voortbestaan te garanderen richten ze lijfeigenschap en slavernij in (met name in Tibet, dat is pas sinds de verovering door China slaafvrij) en hielpen ze indirecht om tegenstrevers te vermoorden. Nee, het boeddhisme heeft geen oorlog gevoerd, maar wel bloed aan de handen. En zoals elke religie heeft ook het boeddhisme de tand des tijds met behulp van vervormingen doorstaan. Elst diept het ene na het andere voorbeeld op van huidige praktijken die in strijd zijn met de leer van de Boeddha zelf. Religie is mensenwerk.
Naast het boeddhisme spreekt Elst ook over het daoÏsme, aangezien het Chan boeddhisme daarvan een afgeleide is. Hij geeft in zijn korte beschouwingen op die religie hele duidelijke antwoorden en verwerpt het new age-gebruik van daoïsme zoals dat hier in het westen plaatsvindt. Ik garandeer jullie dat ik uit dit boek zal citeren op deze site.
Is dit boek een aanrader? Ja. Maar wel viel me op, toen ik in een mijnenveld van spelfouten was beland, dat Elst geen redacteur leek te hebben. Ik ging op zoek naar het dankwoord dat de auteur meestal schrijft voor alle controleurs, meelezers en adviseurs en dat bleek er niet te zijn. Dit geeft me het gevoel dat Elst de tekst niet heeft laten lezen door collega's en dat de visie in het boek geen toetsing heeft gehad. Iets om bij het lezen in het achterhoofd te houden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten