29 april 2010

Jezus zegt niet zoveel boeiends

Wat Jezus zegt is niet zoveel bijzonders. Dat viel me eerder al op en ik heb keihard geprobeerd om door die andere christenen overtuigd te raken van het wel bijzonder zijn van Jezus ideeën. Het is nooit gelukt. Dat kan zijn omdat ik 'er niet voor open sta', maar ik neem eerder aan dat het komt omdat Jezus wel heel erg standaard en marketingtechnisch voor de hand liggende dingen zegt. Laat me jullie een paar voorbeelden geven:

Citaat uit de bergrede
Want de bergrede, dat is volgens algemene overeenstemming Jezus' mooiste proza. Hij gaat maar door met zaligsprekingen. Positiviteit tot en met. En dan juist voor die mensen die in de verdrukking zitten. Die mensen die het geluk nu eindelijk eens aan hun kant willen hebben. Je weet wel, wij allemaal, eigenlijk.
"Gelukkig wie hongeren en dorsten naar gerechtigheid,
want zij zullen verzadigd worden."
Dit lijkt op de eerste de beste Becel-reclame. Iedereen hongert naar gerechtigheid en mijn vijand vindt zijn standpunt meer gerechtigd dan het mijne. Dat we allebei daarin genoegdoening krijgen, dat is beloven dat je cholesterol omlaag gaat terwijl je ook nog eens lekker eet. Als ik de uitspraak verdraai, zoals ik dat als goed theologiestudent heb geleerd en het van alle mogelijke kanten bekijk, dan kan ik beweren dat verzadigd niet positief uitgelegd hoeft te worden. Niet verzadigd in genoegdoening, maar verzadigd in totaal aan je kop gezeurd zijn en je erbij neerleggen dat je vijand zijn zin krijgt. In dat geval vraag ik me af of niet al die andere zaligsprekingen ook negatief uitgelegd kunnen worden. Dat kunnen ze natuurlijk ook. En zo is het de ultieme marketingpraat geworden: hij zegt iets leegs en wij worden blij gemaakt met een dooie mus. En die man is sympathiek?

Citaat tegenover de Farizeeën
De nieuwtestamenticus waar ik les van had, stelde ons voor de hypothese dat Jezus eigenlijk helemaal geen slechte verhouding had met de Farizeeën. De teksten die al sinds eeuwen zo vijandig worden uitgelegd, zijn eigenlijk neutraler. Niet meer dan verhitte discussies tussen aan elkaar gewaagde mensen. Sterker nog, zoals ik van meerdere ervaringsdeskundigen heb gehoord, in hedendaags Israël lopen doodnormale conversaties op die manier. Gehaaid, getergd, met stemverheffing. Voor wie het gewend is, is het een wissewasje. Voor wie zachter spreken normaal vindt, klinkt het agressief. Voor mij weer interessant, want als de Farizeeën niet meer dan een opgewonde discussie hadden met Jezus, wat heeft hen dan zo getergd dat ze zijn executie hebben willen voorbereiden? Waarom staat dat dan niet in het boek? Ik ken het uit tweederangs romans: slechterikken die halverwege op toneel gevoerd worden omdat...ja...omdat er een booswicht iets kwaads moet doen. Zie hier een citaat waarvan ik me ook afvraag waar Jezus met zijn hoofd nou ergens zit:
"Nu kwamen er bij een maaltijd in zijn huis vele tollenaars en zondaars aan tafel, samen met Jezus en zijn leerlingen. Toen de farizeeën dat zagen, zeiden ze tegen zijn leerlingen: ‘Waarom eet uw meester met tollenaars en zondaars?’ Hij hoorde dat en zei: ‘Gezonde mensen hebben geen dokter nodig, maar zieke wel. Ga heen, u moet maar eens leren wat dit zeggen wil: Barmhartigheid wil Ik en geen offer. Want Ik ben niet gekomen om rechtvaardigen te roepen, maar zondaars.’
     Toen kwamen de leerlingen van Johannes naar Hem toe met de vraag: ‘Waarom vasten wij en de farizeeën zo vaak, maar doen uw leerlingen dat niet?’ Jezus zei hun: ‘Kunnen bruiloftsgasten soms rouwen zolang de bruidegom bij hen is? Maar er zullen dagen komen dat de bruidegom van hen is weggenomen, en dan zullen ze vasten. Niemand zet een lap van ongekrompen stof op een oude jas. Want het opgezette stuk trekt aan de jas, en de scheur wordt nog erger. Ook doe je geen jonge wijn in oude zakken. Anders barsten de zakken; de wijn loopt weg en de zakken gaan verloren. Nee, jonge wijn doe je in nieuwe zakken, en dan blijven beide bewaard'. "
Que?


Citaat tegenover vrouwen
"Op hun reis ging Hij een dorp in. Een vrouw, Marta genaamd, ontving Hem. Zij had een zuster die Maria heette. Die kwam aan de voeten van de Heer zitten en luisterde naar zijn woorden. Marta had het heel druk met bedienen. Ze ging naar Jezus toe en vroeg: ‘Heer, laat het U koud dat mijn zuster mij alleen laat bedienen? Zeg haar dat ze mij komt helpen.’ De Heer gaf haar ten antwoord: ‘Marta, Marta, je maakt je bezorgd en druk over van alles, maar slechts één ding is nodig. Maria heeft het beste deel gekozen en dat zal haar niet worden ontnomen'. "

Ik heb nooit begrepen wat Jezus hier nou mee bedoelde en ik heb ook nooit een sterke tekstuitleg gevonden. Bedoelt Jezus dat er een tijd van ontspanning en een tijd van inspanning is? Bedoelt hij dat wat hij te zeggen heeft te belangrijk is en dat je alles uit je handen moet laten vallen? Bedoelt hij dat hij als gast niet zo dringend om verzorging verlegen zit, maar dat hij de onverdeelde aandacht van Maria op prijs stelt?
Waarom is het christendom daarna zo fanatiek gaan verdedigen dat ledigheid des duivels oorkussen is? Niet dat het zo uitzonderlijk is dat het christendom hier niet precies begrepen heeft wat Jezus nou bedoelde. Eigenlijk heeft het christendom heel weinig van doen met Jezus. Het heeft meer te danken aan de kerkvaders van de eeuwen na Jezus' dood dan aan de heiland zelf. Wie een vermoeden heeft wat Jezus hier nou tegen Marta zegt, zet het voor mijn gemoedsrust even hieronder. Bij voorbaat dank.

Het is allemaal al eerder gezegd. 
In een eerdere post haalde ik de geestelijke voorgangers van Jezus al aan. Rabbi Hillel, een in die dagen levende beroemdheid, zei al wat inmiddels Jezus' lijfspreuk is geworden: doe een ander niet aan wat jij niet wilt dat jou aangedaan wordt. De boeddha roemde de bezitloosheid. Wie niet hecht aan materie, vermindert zijn lijden. De Bhagavad Gita spreekt van één zijn met God zoals Jezus spreekt over 'waar twee of meer mensen verenigd zijn in Gods naam. Lao Zi was de koning van de onnatuurlijke tegenstellingen: laat alles los en alles zal naar je toe komen. Streef niet en je zult bereiken. Daar is de naasteliefhebber die 'niet gekomen is om vrede te brengen maar het zwaard' niets bij.

Mogelijk heeft Jezus volgelingen van deze mensen ontmoet. Het is niet te overschatten welke grote afstanden er in die dagen, met die beperkte vervoersmiddelen werden overbrugd. De zijderoute, het wegennet van Rome en de grote zeereizen (zelfs tot aan de Amerika's toe) zijn geen sprookjes.
     Mogelijk heeft Jezus geheel zelf bedacht wat anderen voor hem al bedacht hadden. Het is dan des te opmerkelijker dat hij zo vreselijk veel heeft bedacht in zijn kortdurende leven dat al eerder door anderen is bedacht. Hij moet een groter genie zijn geweest dan Socrates. Zeker als hij niet gevoed werd door grote denkers in dat plattelandse Galilea.
      Mogelijk heeft de Heilige Geest hem het allemaal ingefluisterd. Omdat al die andere gasten daarvoor niet de juiste waren, omdat de Heilige Geest het 't meest geschikt vond een Jood alle kennis samengebald te geven. We hebben nu gezien wat er van terecht is gekomen. De Heilige Geest heeft dan eigenlijk niet erg effectief gehandeld. Als ik de Heilige Geest was geweest had ik me best wel geschaamd voor die mislukte actie. Nee, dat lijkt me nog het meest onwaarschijnlijk van de drie opties.

Mogelijk heeft iemand, een schrijver en geen zoon van God, draadjes bij elkaar verzameld, aanknopingspunten gemaakt en zo een verhaallijn gesponnen om mensen stof tot nadenken te geven. Ja, dat vind ik het meest mogelijk.

1 opmerking:

Anoniem zei

Onze samenleving is zo enorm doordrenkt van het christelijke en post-christelijke gedachtengoed, dat het voor ons - kinderen van diezelfde maatschappij - vaak maar heel 'gewoontjes' kan lijken, inderdaad. Maar ik betwijfel toch echt dat het zo gewoon is; in culturen - uit verleden en heden - die nooit, of niet sterk door het christendom zijn beïnvloed, zijn weliswaar dingen als de Gulden Regel ook bekend, maar is de Persoon van Jezus toch wel een vreemde eend in de bijt.