Galileo won dankzij de trends

Vandaag lees ik Strohonden van John Gray. Ik heb het eerder al eens geprobeerd te lezen maar vond Gray toen een ongelooflijke zuurpruim. Nu raadde Bas Heijne (die ik erg waardeer) het aan als één van die boeken waarmee je de 21 eeuw goed binnen kunt gaan. Dat doe ik iets later, maar ik neem het advies zeker ter harte. Nog steeds verbijt ik een hoop ergernis bij Grays klakkeloze aannames, onbegrip en tegenwoordig ook zijn weergave van een taoïsme dat ik de afgelopen drie jaar niet ben tegengekomen, maar dat neemt niet weg dat ik een aantal fraaie passages heb gelezen.
Eerder schreef ik hier al over Galileo en haalde een katholiek stuk aan over de werkelijke strijd tussen de wetenschapper en de kerk. Dat hebben jullie natuurlijk niet gelezen, want het is veel te lang voor moderne ogen, dus om jullie te mazzelen haal ik nu een korte passage aan waarin Gray op basis van de studie Against Method van Feyerabend uitlegt waarom Galileo gewonnen heeft en dat het (nog steeds) niets met een onderdrukkende kerk te maken heeft.

"Zoals de wetenschap door haar fundamentalistische beoefenaren wordt beschreven is zij de ultieme uitdrukking van de rede. Zij zeggen dat de wetenschap weliswaar tegenwoordig ons leven regeert, mar dat daar een lange strijd aan vooraf is gegaan waarin zij onophoudelijk werd tegengewerkt door de kerk, de staat en allerlei soorten irrationele overtuigingen. Opgekomen in de strijd tegen bijgeloof is de wetenschap -zeggen zij- de belichaming van rationeel onderzoek geworden.

Dit sprookje verbergt echter een interessanter verhaal. De oorsprong van de wetenschap ligt niet in rationeel onderzoek, maar in geloof, magie en bedrog. De moderne wetenschap triomfeerde niet over haar tegenstanders door haar superieure rationaliteit, maar vanwege het feit dat de laatmiddeleeuwse en vroegmoderne grondleggers ervan bekwamer waren in het gebruik van retoriek en de kunst van de politiek dan die tegenstanders.

Galileo won zijn campagne voor copernicaanse astronomie niet omdat hij zich conformeerde aan een voorschrift of een 'wetenschappelijke methode'. Feyerabend beweerde dat Galileo zegevierde vanwege zijn vermogen om te overtuigen - en omdat hij in het Italiaans schreef. Door in het Italiaans te schrijven in plaats van in het Latijn, was Galileo in staat de weerstand tegen copernicaanse astronomie in verband te brengen met de scholastiek uit zijn tijd, die helemaal had afgedaan, en zo kon hij de steun winnen van mensen die tegen oudere leertradities waren.

[...]

Galileo won het niet omdat hij de beste argumenten had, maar omdat hij in staat was de nieuwe astronomie voor te stellen als onderdeel van een komende trend in de maatschappij."