Donorcodicil

Oh, dit is zo'n oude discussie. Al vele malen gevoerd op internet, bij de thee of achter een glas bier. Ik kan er nog steeds niet over uit en natuurlijk is er ook geen universele uitkomst, maar sommige uitingen op dit gebied komen me volkomen vreemd voor.

Ik heb er geen bezwaar tegen eigenlijk, als mensen geen donor willen zijn. Het is jammer. Zo weinig komt het voor dat een overledene precies geschikte organen heeft om te doneren. De visvijver zou voor de zekerheid beter groter kunnen zijn. Leven met slechte organen is, ongeacht welk orgaan, een kwelling. Als je zelf niets meer hoeft met je onderdelen en een ander verbetert er aanzienlijk van, wat kan er dan nog voor bezwaar zijn?

Nou...sommigen willen in z'n geheel het graf in omdat, bijvoorbeeld, het gegeven dat er in hun gesneden kan gaan worden hen benauwd. Of omdat ze bij de wederopstanding in naam van Christus hun hele hebben en houen compleet dient te zijn. Het eeuwig leven zou moeilijk zijn zonder het herstarten van je hart.

Sommigen weten dat ze hun dierbaren verdriet zouden doen als ze incompleet in de kist zouden liggen. Anderen, het schijnen met name verpleegkundigen te zijn die hierover getuigen, beweren dat er zo respectloos heen en weer wordt getaxied met organen dat zij weigeren hun ingewanden daarvoor aan te bieden. Ikzelf kan daar moeilijk afkeer bij voelen. Als je niet meer bent dan geestelijk dood vlees, wat maakt het dan nog uit? Ze zouden met mijn nier kunnen voetballen als ze dat willen. Ik ben er niet meer. Zoals we een stuk rund respectloos laten verkolen omdat we talentloze barbecuers zijn, zo maakt dat gebrek aan respect voor een heengegaan mens mij ook niet meer uit.

Wat me het meest verbaast en eigenlijk ook wel stoort in deze hele discussie is de stelling dat je alleen recht hebt op andermans organen als je goed hebt gepast op die van jezelf. Of, nog sterker: dat je geen recht hebt op donororganen als je zelf geen donor bent.

Wie bepaalt dat?

Zo zou een kettingroker, het meest klassieke voorbeeld, geen nieuwe long verdienen. Diegene heeft het over zichzelf afgeroepen. De ene mens bepaalt voor de andere mens of diegene straf heeft verdient voor een actie (kettingroken) die wettelijk niet strafbaar is. Ik vind dit vergelijkbaar met uitroepen dat obesitax 'net goed is'. Alsof ieder van ons kennis genoeg zou hebben om te beslissen dat iemand lik op stuk moet krijgen voor iets wat wettelijk niet strafbaar is. Ja, wetten zijn aan te passen en afhankelijk van onze acceptatiegrens, maar heel eerlijk zeggen hoor: heb je er last van als iemand na jarenlang kettingroken een nieuwe long krijgt? Heb je er last van dat een dikkerd dik is? Als je krap zit in je vliegtuigstoel wel, maar is dat de dikkerd aan te rekenen of de inrichting van het vliegtuig?

Als je zelf vanaf je geboorte of dankzij een ongeluk slechte longen hebt, zul je vast balen dat iemand die ongelooflijk stom is geweest een long krijgt en jij nog moet wachten. Want jij vindt dat jij een groter noodlot moet dragen. Totdat jij besluit dat het in alle gevallen noodlot is dat longen kapot gaan en dat niemand het 'verdient' dat er iets kapot gaat aan zijn lichaam. Hoe stom diegene zelf ook is. Wie zegt dat jij door toeval getroffen bent en de kettingroker niet? Zoveel kettingrokers worden stokoud met slechte of minder slechte, werkende longen. Niemand verdient eerder een gezond lichaam dan een ander. Tenminste, ik kan geen geldig, áltijd geldig, criterium voor die stelling bedenken.

"Ja maar, donororganen zijn schaars". Dus we gaan aangeven wie zieliger is dan wie. En dan mogen andere emotionele aspecten net zo goed meetellen. Dan gaan jonge, schattige kinderen voor oudere. Of voor irritante kinderen. En wanneer dat jonge, schattige kind een vrachtwagenchauffeur als ouder heeft, dan heeft die natuurlijk voorrang op het kind van een bankdirecteur. Want die laatste heeft het makkelijker.

Dat donororganen schaars zijn is geen oogmerk om selectie toe te passen. Randverschijnselen en bijkomende omstandigheden kunnen maar beter niet meetellen. Democratische, dus subjectieve, beslissingen kunnen maar beter niet over iemands overlevingskansen gaan.

Wanneer je alleen recht zou hebben op een donororgaan wanneer je zelf donor bent, treedt een soort terugbetalingssysteem in werking. Je zou er zelf nooit voor kiezen, maar om risico's te vermijden, ben je toch maar donor. Zo profiteren we van opportunisme. Eigenlijk klinkt dat 'net goed', maar eigenlijk meurt het ook een uur in de wind. Er is niet echt meer sprake van zelfbeschikking. Je voelt je verplicht wegens de eventuele mogelijkheid dat je zelf een orgaan nodig hebt.

En dan heb je nog het Belgische systeem: iedereen is donor tenzij je de moeite neem om schriftelijk aan te geven dat je dat niet wilt. De Belgische staat beschikt over alle dode Belgische lichamen met uitzondering van de lichamen waarvan de vorige eigenaar heeft gezegd dat het zijn eigendom blijft. Bij mij wekt het altijd allergie wanneer een staat denkt over iets van mij te beschikken.

Op mijn dertiende ongeveer heb ik een donorcodicil ingevuld. Dat zal vast niet geteld hebben wegens minderjarigheid, maar mijn ouders wisten dat ik dat zo wilde dus het was wel goed gekomen als ik toen zou zijn overleden. Het is natuurlijk 'nurture'. Ik ben opgevoed in een huishouden waar de dood de dood is en een donorcodicil doodnormaal. Ook tegenwoordig zal ik niet beweren dat ik diepzinnig heb nagedacht en compleet naar eigen beslissing mij als donor heb laten registreren. Maar of ze dat wat van mij resteert gaan gebruiken voor een ander, voor de wetenschap, voor een spelletje voetbal of om de varkens mee te voeren, het overschrijdt bij mij geen ethische grens. Dat dode lichaam ben ik niet meer. Het is residu.

Mijn meest nabije dierbare vindt mijn standpunt maar niks en wil heel eerlijk toegegeven inderdaad liever niet dat ik incompleet in een kist lig. Liefde is mooi. Ik bewonder hem daar innig voor, maar mijn laatste wil blijft het. Ik vertrouw erop dat tegenwoordig de keuze van de vrouw zelf, ook na haar dood, belangrijker wordt gevonden dan enige wens van haar man met betrekking tot haar resten. En moge dit artikeltje daartoe als extra ondersteuning dienen.

Nog even: dit stukje is niet bedoeld om te beweren dat donor zijn moreel beter is dan geen donor zijn. Ik heb de redenen van anderen om geen donor te zijn op een rijtje willen zetten, met daarachter uitleg over mijn onbegrip voor deze redenen.