Verhoeven heeft alle schijn tegen zich. Toen zijn boek Jezus van Nazaret, een zoektocht naar de historische Jezus, vorig jaar uitkwam, ving ik allerlei cynische reacties op in de media. Hij heeft het zichzelf ook niet makkelijk gemaakt, zo met Soldaat van Oranje, Zwartboek en natuurlijk Showgirls op zijn conto. Ik weet niet wat Hazelhoff Roelfzema echt heeft meegemaakt, maar het kan nooit zo gelikt geweest zijn als in Soldaat van Oranje en diezelfde gladheid geldt voor Zwartboek. Menselijk drama heeft in Verhoevens films het formaat van een zakdoek. Alsof hij wil zeggen: 'Nu weer vooruit met de geit! Actie!'
Jezus van Nazaret ligt al maanden in de winkels en misschien heb ik weleens de achterkaft gelezen, dat moet wel, maar ik heb het niet willen kopen. Die achterkaft zal ik wel gelezen hebben omdat ik toch ergens de kennis vandaan moet hebben dat Verhoeven veel informatie over Jezus kreeg in het Jesus Seminar. Die sociëteit, mede opgericht door een bijbelwetenschapper uit mijn top drie van favoriete schrijvers, had zich tot doel gesteld vast te leggen wat men tot op heden weet van de historiciteit van Jezus' uitspraken en de gebeurtenissen tijdens zijn leven. Het Jesus Seminar heeft twee boeken opgeleverd en is in opzet geslaagd, maar niet zonder kritiek. Ik zal hier niet uitwijden over het Jesus Seminar, maar het verrast ongetwijfeld niet dat over de historiciteit van het leven van Jezus altijd veel gesteggel is.
Even kort leg ik uit waarom ik Jezus van Nazaret toch gelezen heb. Zoals eerder genoemd (één, twee, drie en vier) is Jezus op een haar na mijn grootste bezwaar geweest tegen het christelijk geloof (ik heb alleen nog meer tegen de verlossingsleer) en ik heb dan ook zeer veel moeite gestoken in het proberen mezelf te overtuigen dat de verering van Jezus vanzelfsprekend is. In mijn katholieke dagen dacht ik altijd aan Christus en niet aan Jezus. Of om het theologisch te zeggen: de na-paschale Jezus. De Jezus van na de kruisiging en wederopstanding tijdens het Pesach-feest dat het einde van zijn leven op aarde was. Want Christus had ik ontdaan van alle menselijke eigenschappen. Jezus, om het gewoon maar even kort en bondig te zeggen, vind ik een lul. Omdat ik toch wilde doorgronden wat anderen voor hem voelen heb ik menige biografie gelezen, naast christologische publicaties en de colleges Nieuw Testament die ik gevolgd heb. Verhoevens boek kan daar niets aan toevoegen eigenlijk, dat verwacht toch zeker ook niemand, maar omdat het al maanden in de ramsj naar me ligt te lonken, besloot ik het nu maar eens (beetje paradoxaal, maar goed) van de bieb te lenen.
Goed, dan nu de boekbespreking. Verhoeven was geen toehoorder van het Jesus Seminar maar een deelnemer. Hij was de enige niet-geleerde die deelnam. Hoewel hij wel academisch geschoold is (in de recensies die ik van Jezus van Nazaret op internet heb gelezen wordt steeds gezegd dat hij geen academicus is, maar dat is hij wel), heeft hij een beroepsverwant voordeel op de theologen, linguïsten en historici die deelnamen aan het Jesus Seminar: Verhoeven is dramaturg. Hij heeft verstand van enscenering en van het overbrengen van inbeelding. Hij heeft kennis van hoe je op zo natuurlijk mogelijke wijze overkomt. Hoofddoel van de evangelisten was uiteraard om een boodschap over te brengen, klanten te winnen, en dus werd er geënsceneerd. Verhoeven combineert in Jezus van Nazaret de kennis die hij kreeg van de geleerden in het Jesus Seminar (over Aramees, over de Israëlitische cultuur, over archeologie in Palestina) met zijn eigen kennis en gevoel voor wat overkomt bij een publiek en wat te ver van menselijke emoties af ligt. Wat hij natuurlijk op de eerste pagina's van het boek meteen verzekert is dat hij geen wonderen gaat zitten verklaren. Alles wat in de realiteit niet kan, heeft hij weggesneden. En laat hij daar nou veel beter in zijn dan ik dacht.
Zijn vermoedens over het leven van Jezus zijn niet meer dan precies dat en zijn woordkeuze spiegelt dat ook. Het zijn Verhoevens ideeën, Verhoevens aannames, Verhoevens vermoedens en Verhoevens constateringen, maar ze zijn niet van simpel kaliber. Hij heeft geluisterd wanneer de geleerden iets uitlegden en hij heeft daar aan toegevoegd wat hij als klasseregisseur nu eenmaal beter kan dan wij. Omdat ik na een hoofdstuk of twee wel erg enthousiast raakte, heb ik recensies opgezocht op internet. Dat moest ik van mezelf toch wel, want zoals altijd met boeken die ik mooi vind, wil ik het niet te snel uit hebben. Zo heb ik dit boek door veel rekken in twee dagen gelezen. Ik ben ondertussen bijna niets aan recensies tegenkomen, grappig genoeg. Een handvol van boekverkopers, maar die recensies tellen niet, vind ik. En twee van NRC. Mij een raadsel waarom NRC één recensie niet genoeg vond. Er was opeens een link naar een recensie van het Reformatorisch Dagblad maar dat bleek helaas een dode link. De twee serieuze recensies die ik dus vond, van NRC, waren laaiend enthousiast en mijn enthousiasme is dan ook niet gesmoord.
Ik kan hier niet gaan vertellen wie Jezus volgens Verhoeven geweest is, zonder dat ik gewoon de plot weggeef. Wel kan ik jullie het boek van harte aanbevelen. Mazzel voor jullie is dat ik het boek nu, in de ramsj, ga kopen omdat ik het erg graag wil houden, dus dat kunnen jullie dan makkelijk van me lenen. Sluit ik hier af met de beste aanbeveling die Verhoeven zich maar kan wensen: ik heb sympathie gekregen voor Jezus van Nazaret.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten